Mardin’de Artuklu dönemine ait medrese : Zinciriye (Sultan İsa) Medresesi

Abstract

Mardin, yüzlerce yılık tarihi geçmişi ile birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış tarihi bir kentimizdir. Ortaçağda, üç yüzyıl boyunca Artukluların başkenti olmuştur. Artuklular başkentleri Mardin?de dini ve sivil mimarinin yanı sıra eğitime verdikleri önem neticesinde, kentin farklı yerlerinde onlarca medrese inşa ederek, Anadolu medrese mimarisinin gelişmesine büyük katkı sağlamışlardır. Artukluların son dönemine ait Sultan İsa tarafından yaptırılan Zinciriye (Sultan İsa) Medresesi, kendine has mimari üslubuyla Artuklu mimarisinin tüm özeliklerini barındırması açısından önem arz eden tarihi bir yapıdır.Medrese, zaman içerisinde birçok araştırmacının ilgisini çekmesine karşın, her nedense yüzeysel bir araştırmaya tabi tutulduğu görülür. Bu tez çalışmasında yapı mercek altına alınarak, ulaşılan belgeler ışığında tarihi yapının bilinen ve bilinmeyen tüm yönleri gün ışığına çıkartılmaya çalışılmıştır. İlk etapta medresenin kuruluş amacı, geçirdiği onarımlar, evkaf gelirleri gibi konulara değinildikten sonra arazi çalışmasıyla yapının tüm mekânlarının ölçüleri alınmış, ardından yapının farklı açılardan resimleri çekilerek kullanılan malzeme, teknik ve mimari üslup gibi özelikler tespit edilmiştir. Zamanla bazı kısımlarının tahrip olduğu taşa işlenmiş süslemeler, ayrıntılı bir incelemenin sonunda süslemelerdeki desenler çizgisel olarak ortaya çıkartılarak karakteristik özellikleri ele alınmıştır. Ayrıca yapıda yer alan Arapça ve Osmanlıca kitabelerin tümü, (bozulmayan kısımlar) Türkçeye çevrilmiştir. Araştırmanın son aşamasında ise, aynı yüzyıldaki diğer Anadolu medreseleriyle, özelikle de Artuklu medreseleriyle, karşılaştırmalar yapılarak benzer ve farklı yönler tespit edilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Artuklular, Mardin, Medrese, Sultan İsa, Süsleme,

Mardin is a historical city of ours which became the house owner for a lot of civilizations with ıts historical past being based on the centuries. It became the capital city of Artuk civilization for 300 years. As a result of attaching importance to the education beside civil and religious architecture in their capital city; Mardin, They contributed to the development of the architecture of medressehs in different places of the city. The Medresseh of Zinciriye (Sultan İsa) which was build up by Sultan İsa and belonging to the last period of Artuk is a historical building having importance from the aspect of having all of the features of the architecture of Artuk with ıts style of architecture being specific for ıtself.Although the medresseh attracted the interest of a lot of researchers in time, research is seen superficial. We tried to bring all of the aspects of the historical building which is known or which isn?t known with the light of the day by getting the building under the spotlight in this study of thesis. After mentioning from the subjects such as the aims of founding the medresseh, the work of restoration which it had, the incomes of foundation in the first step, the measures of all of the places of the building were taken with the study of the area.Later the features such as the material being used, and technical and architectural styles were identified by taking the photographs of the building from different angles. The embellishment whose some parts were deteriorated in time and which was engraved onto stone was taken up with ıts characteristical features by revealing the designs patterns in the embellishment as linear in the end of a detailed examining. Besides, all of Arabic and Ottoman inscribed stone panels taking place (existing) on the building (the parts which weren?t deteriorated) were translated into Turkish.We tried to determine the similar and different aspects by comparing it with the other medressehs of Anatolia in the same century especially by comparing with the medressehs of Artuk in the last step of research. Key Words: Artuk, Mardin, Medresseh, Sultan Isa, Embellishment.