Çeviri edinci : yazılı ve sözlü çevirmenin edinmesi gereken beceri ve yeteneklerin genel çeviri kuramları ışığında incelenmesi

Abstract

Çeviri karmaşık ve birbiriyle sürekli etkileşim halinde olan belli bir takım beceri ve yeteneklerin etkileşimiyle gerçekleşir. Çeviri tek bir beceri değil birbirinden farklı pek çok alt beceriden oluşur. Bu becerilerden birinin eksik olması durumunda çeviri sürecinde aksaklıklar meydana gelecektir. Çeviri becerilerinin anlaşılması için beceri ve yetenek kavramları açıklanacak ve bu kavramların yazılı ve sözlü çeviri eğitimindeki yeri üzerinde durulacaktır. Bilindiği üzere herhangi bir faaliyette başarılı olmak için edinilmesi gereken bir takım beceri ve yetenekler vardır. Örneğin bir öğretmen pedagojik bir eğitim alarak öğrencilere nasıl ders anlatması gerektiği ve nasıl daha verimli olmanın yollarını öğrenir; bir doktor hastalıkların teşhisini koymak ve hastalarının yaşam koşullarında sağlıklı bir şekilde yaşamalarını sağlamak için buna göre beceriler edinir. Çeviri çevirmenin zihinsel bilgi işlem süreçlerini harekete geçirmesini gerektirdiğinden, çevirmenin bilişsel becerilerini en iyi şekilde kullanması çevirinin başarılı bir şekilde yerine getirilmesinde önemli bir rol oynar. Çeviri iki farklı kültür, dil, toplum arasında yapıldığından çeviri sürecinde salt dilsel öğeler devreye girmez. Kaynak metnin içerdiği dilsel, dinsel, kültürel, sosyal vb. diğer dış unsurlar da çeviride önemli bir rol oynar ve bu dil dışı unsurların çevirmen tarafından fark edilmesi ve erek metne aktarılması çevirinin kaynak metnin taşıdığı anlamın erek dile aktarılması açısından önemlidir. Dolayısıyla da bu çalışmada yazılı ve sözlü çevirmenin sahip olması gereken beceri ve yeteneklerin hangi yetenek ve beceriler olduğu sorusu genel çeviribilim kuramları ve değişen dünya koşulları açısından incelenecektir. Bu kapsamda farklı çeviribilimcilerin çeviriye olan yaklaşımlarından yola çıkılarak inceleme yapılacaktır. Beceri ve yetenek kavramları açıklanacak ve bu kavramların çeviri eğitimindeki yeri üzerinde durulacaktır. Çalışmanın sonunda da yazılı ve sözlü çeviri edinçleri arasında kıyaslama yöntemine başvurularak kıyaslama yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: çeviri, beceri, yetenek, yazılı ve sözlü çeviri edinçleri, kuramlar, değişen koşullar

Translation is a complex activity that takes place in a constant interaction of specific set of skills and abilities with each other. Translation is not just only one skill, but also consists of several different sub-competences. When one of these competences lacks then some deficiencies will occur in the translation process. In order to make translation competences more explicit, the concepts of skills and abilities will be explained and the status of these abilities and skills in both translation and interpreting education will be focused on. As it is known, in order to be successful in an activity there are a set of skills and capabilities to be acquired. For example, by studying pedagogy, a teacher learns ways of how to teach and to be more efficient for his/her students; a doctor makes a diagnosis of diseases, and makes it possible his/her patients to live in a healthy way of life conditions, and accordingly acquires skills. Because translation requires the translator?s mental processes of information to activate, translators? making the best use of his cognitive skills plays an important role in fulfilling the translation assignment successfully. Translation is carried out between two different cultures, languages, societies and thus only linguistic elements in the translation process do not play a central role. Other external factors like religious, cultural, social elements and so forth in a source text also play an important role in the translation, and these non-linguistic elements are to be taken into account by a translator in order to produce a well transferred translation product. Our aim in this study is to examine factors establishing skills and abilities of translators and interpreters in terms of changing conditions and general theories of translation. Within this context, an analysis will be made on the basis of different approaches to translation. The concepts of abilities and skills will be explained and the status of these concepts in the translation education will also be focused on. At the end of the study translation and interpreting competences will be compared by using the method of comparison. Keywords: Translation, Skills, Abilities, Translation And Interpreting Competences, Theories, Changing Conditions