Yenişehr-i Fener Müftüsü İzzet divanı (inceleme-metin)

Abstract

Yenişehr-i Fener Müftüsü İzzet Dîvânı'nın bilinen tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi, Galata Mevlevîhanesi Kataloğu'nda T811/00152 katalog numarasıyla kayıtlı olup, 86 varaktır. Bu çalışmada, Dîvân Edebiyatı'nın hayatta kalma mücadelesi verdiği XIX. yüzyıl şairlerinden biri olan Yenişehr-i Fener Müftüsü İzzet'in hayatı, edebî kişiliği ve Dîvânı ele alınmıştır. İzzet henüz kırk yaşına ulaşmadan H. 1237 ( M. 1821/1822 ) tarihinde Yenişehr-i Fener'de vefat etmiştir. İzzet, Mevlevî'dir ve eğitimli bir şairdir. Bilinen tek eseri Dîvânı'dır. İzzet, Osmanlı Devletinin çalkantılı olduğu yıllarda yaşadı. Tepedelenli Ali Paşa isyanına tanık oldu. Bu olay İzzet'in yaşadığı Balkan bölgesinde cereyan etmiştir. İzzet tıpkı o dönemin halkı gibi, devletin zayıflığı sebebiyle ekonomik ve psikolojik olarak sıkıntı içerisindeydi. İzzet'in kullandığı dil ağır ve ağdalıdır. Arapça ve Farsça şiirleri de vardır. Buna rağmen, Mahallileşme Akımı'nın etkisiyle yeni deyişler yahut sıradan ifâdeler de kullanır. İzzet, bilhassa Sebk-i Hindî'den gelen derin hayalleri idrak eder ve yeni mazmunlar arar. Bunu şiirlerinden rahatlıkla anlayabiliriz. Bazen Nâbî etkisiyle sosyal problemleri de ele alır. Dolayısıyla Hikemî Tarzlı şiirler de yazmıştır. Çalışmamız üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci kısım İzzet'in hayatı ve edebî kişiliği, ikinci kısım dîvânın incelenmesi, son kısım ise dîvânın transkript metnidir. Dîvânda 11 adet kasîde 3 adet mesnevî, 20 adet tarih, 7 adet tahmis, 1 adet terkîb-i bend, 1 adet tercî'-i bend, 165 adet gazel, 1 adet lügaz, 4 adet şarkı, 10 adet kıt'a ve 9 adet müfred bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Yenişehr-i Fener Müftüsü İzzet, Dîvân, Nazım, XIX. y.y., Mevlevîlik, Mahalileşme, Sebk-i Hindî, Hikemî Tarz.

The only known work of Yenişehr-i Fener Müftüsü İzzet is Dîvân. The only copy of Dîvân takes place in the Library of Süleymaniye, Galata Mevlevihanesi Departman and is registered in Number T811/00152. It consist of 86 pages. In this study, the life, literary personality and Dîvân of Yenişehr-i Fener Müftüsü İzzet, who is one of the XIX th century poests and where Dîvân Literature struggled to survive was handled. İzzet died in 1237 ( M. 1821/1822 ) in Yenişehr-i Fener and that's time his age not yet 40 years old. İzzet is a Mevlevies man and he is a scholar poet. The only known work of İzzet is his Dîvân. Izzet lived the turbulent years of the Ottoman Empire. He witnessed to Tepedelenli Ali Pasha's revolt. This event occurred in the Balkan region where inhabited by İzzet. Because of the weakness of the state, İzzet was in economic and psychological distress as the people of that period. He experienced this kind of events. He has used an incomprehensible language. There are also his Arabic and Persian poetry. Although, due to under the influence of Local Movement, he uses new saying and cliche. Especially he has perceived deep images which come from Sebq-i Hindî and he search for new mazmun. We can understand it easily from the poetry of him. Sometimes he has dealt with social problems by the effect of Nâbî. Therefore, he also wrote poetry in Hikam Style. Our study consists of three main section. The first section consists of poet's life and literary personality. The second section consists of the versification of dîvân and the last section consists of the transcription of dîvân. There are 11 kasides, 3 mesnevis, 20 tarihs, 7 tahmis, 1 terkîb-i bend, 1 tercî'-i bend, 165 gazels, 1 lügaz, 4 şarkıs, 10 kıt'as, and 9 müfreds at dîvân. Keywords: Yenişehr-i Fener Müftüsü İzzet, Dîvân, Versification, 19 th Century, Mevlevism, Sebq-i Hindî.