Babürlü Devleti’nde Hümayun Dönemi

Abstract

Babürlü Devleti'nin ikinci hükümdarı olan Hümayun 1530'da tahta çıkmıştı. O, saltanatının ilk yıllarında devletin doğu vilayetlerindeki Afganlar ve kardeşleri ile uğraşmak zorunda kalmıştı. Güçlü rakibi Afgan Şir Han'a 1539 ve 1540'da iki kez mağlup olan Hümayun, Hindistan'da tutunamamış ve İran'a sığınmıştı. Bu olayla birlikte Hindistan'daki Babürlü hâkimiyeti 15 yıllık bir kesintiye uğramış ve Afgan Sur Devleti bu coğrafyaya egemen olmuştu. Tahtını geri kazanmak isteyen Hümayun, Safeviler'den aldığı destek ile Afganistan bölgesine yerleşmiş ve kardeşi Kamran ile mücadelesini zaferle neticelendirmişti. Hindistan'a geri dönmesi ise Afganlar'ın aralarındaki bölünmüşlük ve hizmetindeki Bayram Han gibi yetenekli beylerin gösterdiği büyük çaba ile 1555'de gerçekleşmişti. Bu mücadelenin sonunda Babürlü Devleti yeniden tesis edilirken, Hümayun bir yıl sonra hayatını kaybetmişti. Bu çalışmada Hümayun döneminde Babürlü Devleti'nin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel yönleri incelenerek, Babürlüler'in Hindistan'da kalıcı olmak adına verdikleri mücadele ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda Hümayun'un saltanatı boyunca yaşanan sıkıntıların ortaya çıkmasında ne derece sorumlu olduğu ve Şah Tahmasb ile yaptığı ittifakın önemi ve işlevinin ne boyutta olduğu çalışmamızda vurgulanmaktadır. Ayrıca Bayram Han'ın, Babürlüleri'in yeniden Kuzey Hindistan'a hâkim olmalarındaki rolünün incelenmesinin bu dönemin anlaşılması açısından ne kadar önemli olduğunu görmekteyiz. Hümayun dönemi ana kaynakları ile yerli ve yabancı araştırma eserlerinin değerlendirildiği çalışmamızda, elde ettiğimiz bilgiler kapsamında Hümayun'un başarılı ve başarısız tarafları ortaya konurken, dönemin teşkilat yapısı ve kültürel faaliyetleri de incelenmiştir.

Humayun, the second ruler of the Mughal Empire, ascended the throne in 1530. He had to deal with the Afghans in the eastern provinces of the empire and his brothers in the first years of his reign. Humayun, who had defeated strong opponent Afgan Shir Shah Suri twice in 1539 and 1540 could not hold in India and took refuge in İran. With this incident, the Mughal dominance in India had been interrupted for 15 years and the Afghan Sūr State had dominated this geography. Humayun, who wanted to regain the throne, settled in the Afghanistan region with the support he received from the Safavids and concluded with victory his struggle with his brother Kamran. Humayun's return to India takes place in 1555 with great efforts by talented officers such as Bayram Khan and the dividedness between of the Afghans. At the end of this struggle Humayun lost his life after a year when the Mughal Empire was being re-established. This study examined the political, social, economic and cultural aspects of the Mughal Empire during the Humayun period and the struggle of the Mughals in order to be permanent in India. In this context, it is emphasized to what extent Humayun is responsible for the emergence of troubles during the reign of his and to study the extent of the importance and function of the alliance he has with Shah Tahmasb. We will also see how important the role of Bayram Khan in the Mughal Empire's re-establishment. In our study, besides the main sources of the Humayun period, local and foreign research works have been investigated. Within the scope of the information we obtained, while the successful and unsuccessful sides of Humayun were revealed, the organizational structure and cultural activities of the period were examined.