Mukâtil B. Süleyman Tefsiri'nde Kur'ân'ı Kur'ân'la tefsir

Abstract

Bir giriş ve üç bölümden oluşan çalışma, Mukâtil b. Süleyman'ın tefsirinden hareketle Kur'ân'ı Kur'ân'la tefsir yöntemini örnekler üzerinden tasnîf ve tebyîn etmektedir. Giriş bölümünde araştırmanın konusu, amacı, önemi ve yöntemi belirtilerek konu hakkında genel bir bilgi verildi. Tezin birinci bölümünde tefsirindeki yansımalarının daha iyi anlaşılması için Mukâtil'in hayatına, ilmi kişiliğine, hocalarına, öğrencilerine ve eserlerine yer verildi. Kur'ân'ın baştan sona açıklayan tefsirlerin ilki olan Mukâtil b. Süleyman Tefsiri'nin kendine has yönleri ve öne çıkan özellikleri ele alındı. Tezin ikinci bölümünde Mukâtil'in Kur'ân'ı Kur'ân'la tefsirine konu ettiği cümle, kelime, terkip gibi unsurlar ve bu unsurlar arasında ilişki kurulmasına sebep olan eş anlamlılık, özdeşlik, benzerlik gibi özellikleri incelendi. Ayrıca Kur'ân'ı Kur'ân'la tefsirde kullandığı yardımcı unsurlar açıklandı. Bunlar, dil unsuru, kıraat farklılıkları, sahabenin görüşleri, metinsel ve tarihsel bağlam olarak tespit edildi. Üçüncü bölümde ise müfessirin Kur'ân'ı Kur'ân'la tefsir ederken kullandığı beyan çeşitleri olan "anlamı netleştirme, anlamı zenginleştirme, örneklendirme, gerekçelendirme, nesih, tahsîs" gibi konular örnekleriyle işlendi. Sonuç kısmında araştırma neticesinde ulaşılan Mukâtil'in Kur'ân'ı Kur'ân'la tefsir ederken uyguladığı tefsir metodolojisine yer verildi.

Formed from an introduction and three chapters, this work classifies and specifies with the use of the examples the method of explaining the Qur'ân with the Qur'ân with reference to tafsir of Muqâtil b. Süleyman. In the introduction the subject, aim, importance and method of research is explained and a general account of the subject is given. In the first section of the thesis, space is given to Muqâtil's life, scholarly career, teachers, students and works in order to better understand their traces in his work. The particular aspects and features of his tafsir, the first to comment upon the Qur'ân from beginning to end, are discussed. In the second part of the thesis, the subjects of the sentence, word, and compound taken up in Muqâtil's tafsir of the Qur'ân are studied, and the features that are cause for the relations between these elements, such as synonymy, identity, similarity, are investigated. Also, the supporting elements such as language components, differences in recitation, views of the sahabah, are explained and textually and historically specified. As for the third chapter, the forms of explanation used by the commentator while explaining the Qur'ân with the Qur'ân, such as "clarification of meaning, enrichment of meaning, exemplification, necessitation, abrogation and specification", are studied with the use of examples.