Müsahipzade Celal Efendi’nin “İstanbul Efendisi” opereti özelinde Osmanlı’da operetin gelişimi

Abstract

Sahne sanatında operet formu; operaya göre daha eğlenceli ve hafif olarak sergilenen konuşmalı – şarkılı sahne eseridir. Operadan farklı olarak, metni halkın seveceği güncel olaylardan oluşur. Operet ilk defa, XVIII. yüzyıl başlarında İngiltere'de Ballat Opera biçiminde ortaya çıkmıştır. 1928'de sahnelenen "Dilenci Operası", konusunun eğlenceli olması, müzik ve konuşma ögelerinin klasik opera formundan farklı olması nedeniyle ilk operetlerden biri olarak sayılmaktadır. XIX. yüzyılda komik opera adı altında toplanan müzikli oyun türleri, İtalyancada "küçük opera" anlamına gelen operet sözcüğü ile adlandırıldı. Bu araştırma, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde, batılılaşma hareketleri sayesinde ülkemize gelen operet müziğinin, Türk müziği ile harmanlanarak ortaya çıkarılmış ürünlerinin incelenmesini amaçlamaktadır. Bu amaca ulaşmak için, Müsahipzade Celal Efendi'ye ait "İstanbul Efendisi Opereti" müzikal olarak incelenerek orijinal metni Osmanlı Türkçesi olan operetin sözleri latin harflerine çevrilmiştir. Araştırma bu yönüyle, hem müzikal yapı analizi hem de günümüz alfabesi ile yazımı sayesinde, unutulmaya yüz tutmuş Türk operetlerinin gün yüzüne çıkarılması ve Türkiye'deki operet sanatının göz önüne serilmesi açısından önemli görülmektedir. Eserin müzikleri oyunun yazıldığı dönemden iki asır öncesine ait Türk Makam Müziği eserlerinden derlenmiştir. Eserlerin bestecileri hakkında bilgiye ulaşılamamıştır. Bu nedenle "İstanbul Efendisi Opereti"nin notaları, orijinal metne sadık kalınarak Türk müziği çalgılarından olan "kanun" ile çalınarak seslendirilmiş ve arşivlenmiştir. Araştırma, Betimsel Tarama Modeliyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evreni, Müsahipzade Celal Efendi'ye ait "İstanbul Efendisi Opereti"nin müzikal olarak incelenmesi yoluyla Osmanlıda operet müziğinin gelişimini göz önüne sermektir. Evrenin tamamına ulaşıldığı için örneklem alma yoluna gidilmemiştir. Araştırmada, operet metninin ve notalarının analizi sayesinde Türk makam müziğinin, Batılı bir form olan operet formunda kullanıldığı saptanmıştır. Eser; üvertür ile başlayıp sırasıyla koro, solo ve koro bölümlerinin akabinde 3 perde olarak icra edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Operet, Osmanlı'da Operet, İstanbul EfendisiOpereti,Müsahipzade Celal Efendi.

Operet form in performing arts is a piece of talkative-stage scene that is performed more fun and softer than the opera. Unlike opera, the text is made up of current events that people will love. Operet came into light for the first time in the beginnings of 18th century as Ballas Opera in England. The "Beggar's Opera", which was staged in 1928, is regarded as one of the first operettas since its content is funnier and the form of music and speech are different from the classical opera. In the 19th century, the types of musical games which were gathered under the name of comic opera were named with the word Operet which means "Little Opera" in Italian. This research aims to examine the products that were blended with Turkish music and the operetta music which came to our country through westernization movements in the recent periods of Ottoman Empire. In order to achieve this aim, the " Operetta of İstanbul Efendisi " belonging to Müsahipzade Celal Efendi was studied musically, and the original text,which was written in Ottoman Turkish, was translated into latin letters.Since it is written both by today's alphabet and the musical structure is analized , the research is considered important in bringing out Turkish operettas which are likely to be forgotten and showing the art of operetta in Turkey. In addition, the musical notes of Operetta of İstanbul Efendisi "were vocalized by "kanun "one of the Turkish music instruments and archived with faithfully adhering to the original text. The work was compiled from Turkish Maqam Music Works belonging to the era two centuries before the music was written. No information was available about the compositions of the works. For this reason, the notes of the "Istanbul Efendisi" were played and archived with the "kanun" from the Turkish music instruments in keeping with the original text. The research was conducted with the Descriptive Survey Model. The purpose of the research is to show the development of operetta music in the Ottoman Empire through the musical examination of the "Istanbul Master Opera" belonging to Müsahipzade Celal Efendi. Since the goal has been reached, taking sample has not been preferred. Through the analysis of the operetta and musical notes, it was found that Turkish Makam Music was used in an operetta form which is western. The work; Starting with the convertor, followed by chorus, solo and chorus parts, and was carried by 3 chords. Keywords: Operetta, Operetta in the Ottoman Empire, Operetta of Istanbul Efendisi,Musahipzade Celal Efendi.