Tezkire-i Hazret-i Hoca Muhammed Şerif Büzürgvâr : çeviri yazı, Türkiye Türkçesine aktarma, dizin, sözlük ve dil incelemesi.

Abstract

Son tebliğden sonra Türklerin İslamiyetle şümûllü bir şekilde tanışması, merkezine insan sevgisi ve kötülüklerden uzak durmayı alan Tasavvuf ve Sufîlik sayesinde gerçekleşmiştir. O andan sonra bu anlayış, Türklerin günlük hayatlarını da biçimlendirici bir rol oynamıştır. Günümüzde de kendini koruyan tasavvuf ve sûfîlik anlayışının ortaya çıktığı ve geniş bir şekilde yayıldığı Uygur bölgesinde, tasavvufu ön planda tutan birçok eser kaleme alınmıştır. Maalesef bu kıymetli eserlerin büyük bir kısmı, II.Dünya savaşı ve Çin Devriminde kaybolmuş veya çok az bir kısmı günümüze ulaşabilmiş durumundadır. Elimize ulaşanlardan biri de "Tezkire-i Ḥaẓret-i Hoca Muhammed Şerīf Büzürgvār Bu Turur" adlı tezkiredir. Tezkirenin kelime dağarcığında çoğunlukla Türkçe kelimeler bulunmakla birlikte belli bir sayıda Arapça ve Farsça kelimeye de rastlanmaktadır. Bu el yazmasında, Hoca Muhammed Şerįf Büzürgvār'ın yedi yaşında babasının vefatı ve bir kaç sene içinde annesini de kaybederek yetim ve öksüz kalmasından sonra yaşadığı sıkıntılı hayatı, Semerkand seyahati, rüyasında Sultan Satuk Buğra Han'ı görmesi ve onun yol göstermesi ile tasavvuf yoluna girişi, Müslümanlara yardım edişi, hac seyahati, Hindistan seyahati, Abdürreşid Han ile tanışması ve ona üstadlık yapması, insanlara doğru yolu gösterme çabaları ve bu esnada yaşadığı ilginç hayat hikâyesi anlatılmaktadır. Bu çalışmada; Molla Abdülkadir Yarkendî tarafından 1915 yılında çoğaltılan ve misyoner cerrah Gustaf Raquette'nin eski eşi Hanna Raquette tarafından İsveç Lund Üniversitesi Kütüphanesine hediye edilen "Tezkire-i Ḥaẓret-i Hoca Muhammed Şerīf Büzürgvār Bu Turur" adlı eserin yazım özellikleri, dil incelemesi, çeviri yazı, Türkiye Türkçesine aktarma, dizin, sözlük ve birtakım değerlendirmeler yer almaktadır. Çalışmanın son kısmında yer alan Ekler bölümüne eserin elyazması eklenmiştir. Anahtar Kelimeler: Çağatay Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Tezkire, Ḥaẓret-i Hoca Muhammed Şerīf Büzürgvār, Doğu Türkistan

After the spread of İslam among Turkish mysticism and Sufism took an important place in Turkish World and at the same time had a great influence on the lives of people. Mostly mysticism oriented works takes place in the districts of Uyghur These concepts like mysticism and Sufism that originated and widely spread in this place are still actual today. Unfortunately, the majority of these valuable artifacts have been lost during the World War II and Chinese Revolution however there are still little remains. One of those works that reached our days is "This is The Tazkiras of Hazrat Khvaja Muhammad Sharif Büzürgvâr". İn the vocabulary of the Tazkira you can find mostly words of Turkish origin, a little Arabic and Persian origin words are still found. This manuscript starts with praising glorious names of Allah and blessings to Him, it goes on with the description of tough life of Khvaja Muhammad Sharif Büzürgvâr who has lost his father and mother and became an orphan at the very young age, expedition to Samarkand, description of the dream where he saw Sultan Satuk Bugra Khan who has shown him the way to the mysticism, support to Muslims, expedition to İndia, meeting with Abdureshid Khan, description of efforts to show people the right path and explanation of interesting stories from his life. "This is The Tazkiras of Hazrat Khvaja Muhammad Sharif Büzürgvâr" was replicared by Mullah Abdul Qadir Yarkendî in 1915 and was donated to the Sweden Lund University library by missionary surgeon Gustaf Raquette's ex-wife Hanna Raquette. İn this thesis a language analysis, transcription, text translation, index, dictionary and number of evaluation takes place. Adds the name of the last part of the study it added the manuscript of the work. Keywords: Chagatay Turkish, Turkey Turkish,Tazkira, Hazrat Khvaja Muhammad Sharif Büzürgvâr, East Turkestan