Alman idealizmi’nde doğa ve özgürlük ilişkisi

Abstract

Doğal determinizm ve fatalizm karşısında özgürlük problemi, felsefe tarihinin en önemli meselelerinden biridir. Doğanın kanunlarını belirleyen, doğal bir determinizm var gibi görünmektedir. İnsan da diğer bütün varlıklar gibi doğanın içinde var olmaktadır ve doğanın tamamen deterministik ilişkilerle bağlı olduğu düşünülmesi, insan özgürlüğünün varoluşu ile çelişki içerisindedir. Doğada nedensiz bir eylem yoksa, nedensiz bir insan eylemi de söz konusu değildir. İnsanın bütün eylemlerini nedenlere bağlamak, onu sorumluluklarından ayırmaktadır. İnsanı bütün sorumluluklarından arındırmaksa, olası bütün ahlâk teorileriyle çelişmektedir. Çünkü özgürlük, ahlâkın temel bileşenidir. İnsanın özgür olduğuna dair ön kabul olmaksızın, hiç bir eylemin iyiliğinden veya kötülüğünden söz etmek mümkün değildir. Özgürlüğün felsefe tarihinde bu kadar problematik bir alan olması da bundan ileri gelmektedir. Özgürlük problemi, kötülük probleminden eskidir ve muhtemelen bütün ontolojik problemlerin de çekirdeğinde yer almaktadır. Alman idealistlerinin metafizik yaklaşımı, felsefe tarihinde önemli bir yere sahiptir. Tekâmül eden medeniyetle, özgürlük problemi gelişmiş ve tarih içerisinde geçen her dönemde biraz daha karmaşık bir hal almıştır. Aydınlanma'nın bilim paradigması, varlık ve doğa konusundaki fikri kökten değiştirmiştir. Descartes ve onu izleyen filozoflar, mekanizm ve özgürlük arasındaki çelişkiyi çözmeye dair farklı bir görevleri vardır. Aydınlanma sonrası değişim, özgürlük problemini daha da karmaşıklaştırmıştır. Alman idealistlerinin metafizik sistemi, sorunun etrafına daha somut bir çerçeve çizmiştir. Bu çalışmada, Alman idealistlerinin özgür irade ve doğa arasındaki ilişkiye metodik ve metafizik yaklaşımları açıklanacaktır. Anahtar Kelimeler: Alman İdealizmi, Determinizm, Özgürlük, Özgür İrade, Nedensellik.

The problem of free will against natural determinism and fatalism is one of the most important issues in the whole history of philosophy. It seems like there is a natural determinism, which determines the laws of nature. Human-being exists in the nature like all the other beings and assuming all the nature is bonded with deterministic laws causes a contradiction with existence of human freedom. If there is no action in the nature without a reason, there could be no human action without a reason. Reasoning all the actions of human being releases him from his responsibilities. Freeing human being from all of his responsibilities is contradictory with any possible moral theory. Because freedom is the essential concept of morality. No act may be considered evil or good, without assuming human being is free. That is the reason, why freedom is a problematical area in history of philosophy. Problem of freedom is older than problem of evil and it may be the core of all ontological problems. The metaphysical approach of German idealists has an important place in the history of philosophy. With evaluating civilisation, problem of freedom developed and became more complex in each era passed through the history. The Enlightenment's paradigm of science altered the whole idea about the concept of being and nature. Descartes and the following philosophers had a different task to solve the issue about the contradiction between mechanism and freedom. This alteration made the problem of freedom more complicated. The metaphysical system of German idealists draw a more concrete frame around the issue. In this study, the methodical and metaphysical approach of German idealists on the free will and nature correlation will be explained. Keywords: German Idealism, Determinism, Freedom, Free Will, Causality.