2008 Avrupa borç krizinin Türkiye’nin AB ile olan ihracat düzeyine etkilerinin ekonometrik analizi

Abstract

ABD'de 2007 yılında mortgage piyasasında başlayan finansal çöküntü 2008 yılı sonlarına doğru Avrupa'da mali istikrarsızlığa sebep olmuş ve sonrasında Euro bölgesi ülkelerinin likidite sorunundan kurtulamamaları üzerine Avrupa borç krizi meydana gelmiştir. Yunanistan ile başlayan borç krizi, diğer AB ülkelerini de ekonomik anlamda buhrana sokmasının ardından Türkiye'ye ulaşmıştır. Avrupa Birliği'nin Gümrük Birliği anlaşması sonrasında Türkiye'nin en önemli ticaret ortağı olması, Türkiye'nin ihracatının dolaylı yoldan etkilenmesine neden olmuştur. Çalışmanın birinci bölümünde Avrupa borç krizinin nasıl ortaya çıktığı hakkında bilgi verilmiş ve PIIGS ülkelerinin krizden etkilenmelerinin ardından yaşadıkları makroekonomik sorunlar anlatılmıştır. İkinci bölümde ise, ilk olarak Türkiye'nin 1990-2014 tarihleri arasındaki ihracatının, Avrupa Birliği'ndeki payı, etkisi ve önemi anlatılmaya çalışılmıştır. Ardından ekonometrik analiz kısmında kullanılacak olan değişkenler belirlenmiş ve iki farklı ekonometrik model kurularak Türkiye ihracatının Avrupa Borç Krizi'nden hangi boyutta etkilendiği ve hangi değişkenler ile açıklanabildiği araştırılmıştır. Analiz kısmında çalışmada kullanılan değişkenlerin birim köke sahip olup olmadıkları Genişletilmiş Dickey-Fuller (ADF) ve Philips-Perron (PP) birim kök testleriyle sağlanmıştır. Değişkenlerin düzey değerlerinde durağan olmadıkları fakat birinci dereceden farkları alındığı zaman durağan oldukları görülmüştür. Daha sonra değişkenlerin ihracat üzerindeki etkilerini görebilmek adına eşbütünleşme testi uygulanmış ve her iki modelde koentegre vektörlerin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunun üzerine uzun dönem modeli kurularak Hata Düzeltme Modeli oluşturulmuştur. HDM ile de sahte regresyonlar çıkarılarak VAR modeli kurulmuş ve Granger Nedensellik testi uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara göre 1990-2014 tarihlerini kapsayan modelde ithalattan ihracata doğru tek yönlü nedenselliğin olduğu tahmin edilmiş ve 2010-2014 tarihlerini kapsayan modelde ise ihracat ile ticaret haddi arasında çift yönlü nedenselliğin olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: İhracat, Türkiye, Avrupa Borç Krizi, Birim Kök Testi, Eşbütünleşme Testi

Financial collapse in mortgage markets that started in 2007 in USA causes financial instability at the end of 2008. Furthermore, in consequence of Eurozone countries cannot handle liquidity problem, European Debt Crisis occurred. The debt crisis started with Greece, after caused distress for the rest of EU members then begin impressing Turkey. Turkey's export influenced from Custom Union agreement with European Union which makes Turkey most significant trade partner. In the first chapter of study, information is given about how European debt crisis occurred and macroeconomic causes that PIIGS countries faced are explained afterwards these regions influenced from crisis. In the second chapter, between the years 1990-2014, Turkey's export's effects and significance for EU is described. Then, variables which are used in the econometric analysis part are identified and two different econometric models are set to explain how much Turkey's export affected from European Debt Crisis. In the analysis part, variables used in study whether have a unit root defined with Augmented Dickey-Fuller (ADF) and Philips-Perron (PP) unit root tests. Test show that variables are not constant in surface level yet variables are constant when first difference is taken. Then, cointegration test is applied to behold the effects of variables into export so in both models, cointegrated vectors are shown. Thereupon a long term model set and with Error Correction Model, counterfeit regressions are eliminated and VAR model formed and Granger Causality Test applied. There is a unilateral relation from import to export is estimated with the results of the model between and including 1990-2014; in the other hand there is a bidirectional causation is forecasted between export and terms of trade a model including the years 2010-2014. Keywords: Export, Turkey, European Debt Crisis, Unit Root Test, Cointegrated Test