Türkiye'de uygulanan mali teşviklerin yatırım kararları üzerine etkisi : Sakarya İli örneği

Abstract

Sanayileşme ve teknolojik ilerleme ile ölçülen gelişmişlik düzeyi, küreselleşme ile birlikte dünya ekonomileri üzerinde önemini artırmıştır. Devletler, hem diğer ülkelerle rekabet edebilmek, hem gelişmişlik düzeyini artıracak yatırımları yönlendirmek için çeşitli ekonomik müdahalelerde bulunmaktadır. Teşvikler, yatırımları özendirme amacı taşıyan maliye politikaları araçlarındandır. Arzu edilen sonuca göre uygulama alanı bulan teşvikler, mali nitelikli olabileceği gibi yatırım yeri tahsisi, sigorta prim destekleri, enerji destekleri şeklinde de uygulanabilen kamu harcamalarıdır. 2012 yılında köklü bir değişikliğe uğrayan ve tek mevzuat altında toplanan Türk Teşvik Sistemi, hükümetin 2023 yılı hedeflerine uyumlu olarak düzenlenmiş, bölgelerin gelişmişlik düzeyine göre çeşitli uygulamalar yürürlüğe girmiştir. Bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması ile birlikte istihdam ve üretimi artıracak, çevre ve kültür varlıklarını koruyacak, ithal bağımlılığı ve katma değeri yüksek ileri teknoloji ürünlerinin üretimini artıracak ve sanayide kümelenmeyi sağlayacak teşvik tedbirleri öngörülmüştür. Mevcut teşvik sistemi bölgesel bazda düzenlenirken, Türkiye'deki coğrafi bölge ayrımından bağımsız olarak iller gelişmişlik düzeylerine göre 6 farklı bölgede sınıflandırılmıştır. En gelişmiş iller 1. Bölgede yer alırken, en az gelişmiş iller 6. Bölgede yer almıştır ve 1. Bölge en az teşvikten yararlanabilecek bölge olurken 6. Bölge en fazla teşvikten yararlanabilecektir. Bu tezde Türkiye'de uygulanan mali teşviklerin yatırım kararları üzerine etkileri 2. Bölgede yer alan Sakarya İli açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. Teşviklerin yatırım kararlarına olan etkileri, sektör seçimi, bölge seçimi ve yeni yatırım kararı alma noktasında araştırılmıştır. Mülakat yöntemi ile yapılan görüşmeler ve ikincil verilerden elde edilen bulgulardan aşağıdaki yargılara ulaşılmıştır: - Sakarya ilinin bulunduğu 2. Bölgeye uygulanan yatırımlar, yatırımcıların kararlarını sektör seçimi, yatırımın yapılacağı il seçimi ve yeni yatırım kararı alma yönünden etkilememektedir. - Yatırım teşvikleri yatırımcıların kararlarını zamanlama açısından etkileyebilmektedir. - Yatırım teşvikleri yatırımcıların yatırım yeri seçiminde OSB ve TEKNOKENT alanlarını tercih etmelerine etki etmektedir. - Projeye dayalı destekler yatırımcılar tarafından, teşvik belgeli desteklerden daha verimli görülmektedir.

As the world became more globalized, the development level, which is measured by industrialization and technological advances, have increased its influence on global economies. States apply various economic interventions in order to compete with other countries and to direct the investments which will increase their development level. Incentives are financial policy instruments which aim to encourage investments. Incentives which are applied based on the desired results both can be financial and government spending which can be applied in the form of locational location, insurance premium supports and energy supports etc. Turkish incentive system which underwent a radical change and which was brought together under a single legislation in 2012 was arranged according to 2023 targets of the government, and various practices were introduced according to the development level of the regions. Incentive measures were foreseen which would reduce regional differences and as a result which would increase employment and production, protect environmental and cultural assets, reduce dependency on importation, and increase the production of high technology products with added value, and facilitate clustering in industry. The existing incentive system has been organized on a regional basis, and the provinces in Turkey have been categorized into 6 different regions regardless of their geographical locations. Most developed provinces were grouped in Region 1 where as the most under developed provinces were grouped in Region6. Region 1 is where the least amount of incentives will be offered whereas Region 6 will receive the highest amount. This thesis explores the effects of financial incentives applied in Turkey on investment decisions based on the Sakarya Province grouped in Region 2. The effect of incentives on investment decisions was analyzed with regards to selection of industry, selection of region, and decision to make new investments. The following statements are found after interviews which are realized with interview method and secondary data; - Investments which are applied in Sakarya province in the 2nd region does not influence investor's decisions about selection of sector, provincial selection to do make a new investment and taking investment decisions. - Investment incentives can influence the decisions of investors in terms of timing. - Investment incentives effects the preference of Industrial Zone and TECHNOCITY of the investor's in investment location choice. - According to investors, project-based supports are considered as more efficient than incentive certificates ones.