İlk dönemden bugüne Türk islamcılığında medeniyet algısının serencamı

Abstract

Sosyal bilimler alanındaki pek çok kavram gibi anlamı ve mahiyeti hususunda farklı görüşler ortaya konulan bir kavram olan medeniyet, Türk düşünce dünyasına giriş yaptığı 19. Yüzyılın ilk yarısından itibaren her kesimden düşünürün metinlerinde önemli bir yere sahip olmuştur. Osmanlı modernleşme tecrübesinin bir sonucu olarak ortaya çıkmış olan İslamcılık düşüncesinde de medeniyet kavramı düşünce üretiminde önemli bir rol oynamıştır. Devletin kurtuluşu için asrileşmenin imkanlarını İslami temelleri göz önünde bulundurarak sorgulayan İslamcı düşünürler, bu doğrultuda medeniyeti merkeze alan metinler üretmişlerdir. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte geri plana atılan İslamcı düşünce, 1950'li yıllarda siyasal alanda çok partili hayata geçişin getirdiği özgürleşmeyle birlikte yeniden düşünce dünyasında etkin bir niteliğe bürünmüş, İslamcı düşünürler bu dönemde de medeniyet kavramına eğilen geniş bir fikriyat ortaya koymuştur. Bu dönemden itibaren günümüze kadar gelen süreçte İslamcı mütefekkirler medeniyet kavramını olumlu ya da olumsuz bir şekilde fikriyatlarının anahtar kavramlarından biri haline getirmiştir. İslamcı düşüncenin neşvü nema bulduğu ilk dönemden itibaren Türk İslamcılarının medeniyete ilişkin görüşleri, görüşlerini dile getirdikleri dönemin koşulları ve modernleşmenin aldığı hâl doğrultusunda değişim göstermiş, bunun yanında belli temel kabuller de korunmaya devam etmiştir. Bu çerçevede şunu söylemek mümkündür ki her dönem medeniyet kavramını olumlayan İslamcı düşünürlerin yanı sıra kavramı problemli gören İslamcı mütefekkirler de var olmuştur. Bu doğrultuda çalışmanın konusu, Türk İslamcılığının ortaya çıktığı ilk, yani Yeni Osmanlı hareketinin düşünce dünyasında varlığını gösterdiği dönemden günümüze kadar gelen süreçte Türk İslamcılığının medeniyet algısındaki değişimleri, dönemlerini kendi şahıslarında mücessem hale getiren İslamcı düşünürlerin söylemleri ekseninde incelemektir. Çalışmanın amacı ise bahsi geçen düşünürlerin ortaya koymuş oldukları görüşleri ele almak ve dönemler arası değişim ve dönüşümleri sebepleriyle birlikte ortaya koymaktır. Sonuç olarak modernleşme devrinden günümüzde İslamcı düşüncede medeniyet kavramının siyasal ve sosyal hadiseler ekseninde çok mühim değişim ve dönüşümler geçirdiği gözlemlenmiştir.

Civilization, which is a term that shows different views about its comprehension and its nature like many terms in the social sciences field, takes an important place in thinker's texts from all walks of life since its preluding in the Turkish world of thought, in the first half of the 19th century. The civilization term played an important role in producing thoughts, also in the Islamism thought that arosed as a consequence of the Ottoman modernization experience. Islamist thinkers that questioned the opportunities of becoming modern for establishing the state by taking the Islamic basis into consideration, they produced texts accordingly, which moved civilization to the center. With the proclamation of the Republic, the Islamic thought that was pushed into the background, gained an active qualification again in the world of thoughts together with the liberation due to the transition to the multi-party system in the political field in the 1950's. In this period, Islamist thinkers executed also an idea that leaned to the civilization term. The process from this period forth until today, Islamist thinkers made the civilization term positively or negatively to its key terms of its idea. From the first period, in which the Islamist thought was improved, the views of Turkish Islamists regarding civilization toward the conditions of the period, in which they uttered their views of the period's condition and coming to a state of the modernization, have shown changes and besides that certain basic acceptances were continued to be protected. Within this framework, it is possible to say that alongside the Islamist thinkers, which affirm the civilization term, there existed also Islamist thinkers that regarded the term as problematic. In this direction, the subject of this study examined the process in detail the changes of the civilization perception in the Turkish Islamism and the expressions of Islamist thinkers that incarnate their period individually, from the first period, in other words upwards the new Ottoman movement that came to light in the world of thought, until today. The aim of this study is to approach the views of the aforementioned thinkers and to reveal the interperiod changes and transformations together with its reasons. Consequently, it is observed that the civilization term in Islamic thought have undergone changes and transformations on political and social happenings from the modernization era until today.