Ebu Davud’un (ö.275/888) sünen adlı eserinde yer alan megazi ile ilgili rivayetlerin tespit ve tahlili

Abstract

Hz. Peygamber döneminde gerçekleşen savaşlar hakkında yazılmış özel monografiler bulunmaktadır. Bununla birlikte Hz. Peygamber'in sözleri ve davranışları hakkında bilgi sunan hadis kitaplarında Hz. Peygamber'in savaşları hakkında bilgi olup olmadığı hususu merak konusudur. Hadis Edebiyatı'nda Kütüb-i Sitte olarak meşhur olan altı hadis kitabından birisi Ebû Dâvûd'un Sünen adlı eseridir. Ebû Dâvûd'un Sünen adlı eseri sadece ahkâmla ilgili hadislere yer veren ve bu rivayetleri fıkıh bablarına göre tertip eden hadis alanındaki en önemli kaynaklardan birisi olmakla birlikte bu eserde Hz. Peygamber döneminde gerçekleşen savaşlar ile ilgili bilgi olup olmadığının araştırılması tarih ve hadis bilim dallarına katkı sağlayacak niteliktedir. Öte yandan elde edilecek olan bilgilerin megâzî kitaplarındaki rivayetlerle uyum arz edip etmediği, her iki literatürde farklı bilgi gruplarının bulunup bulunmadığı hususları da cevaplanması gereken temel sorunlardan birisi olarak karşımızda durmaktadır. Tezimiz Ebû Dâvûd'un Sünen adlı eserinde yer alan rivayetlerdeki Hz. Peygamber döneminde gerçekleşen savaşlara (seriyye-gazve) ait nakillerin tespitini ve elde edilen bilgilerin bazı ilk dönem megâzî eserleriyle mukayesesini hedeflemektedir. Karşılaştırmaya esas olarak her biri İslam Tarihi alanında otorite kabul edilen ilk dönem megâzî müelliflerinden Urve b. Zübeyr, İbn Şihâb ez-Zührî, Musa b. Ukbe ve İbn İshak'ın rivayetleri seçilmiştir. Araştırmamızın sonucunda, Ebû Dâvûd'un Sünen adlı eserinde megâzî ile ilgili müstakil bir bölüm olmamasına karşın göz ardı edilemeyecek kadar önemli sayıda rivayet bulunduğu tespit edilmiştir. Bu rivayetlerdeki bilgilerin bir kısmı mukayeseye esas aldığımız eserlerdeki bilgilerle birebir uyuşurken bir kısmının sadece Ebû Dâvûd'un eserinde yer aldığı görülmüştür. Mukayeseye esas aldığımız bilgilerin, megâzî alanında yazılan özel kitaplar olması hasebiyle ilgili literatürde daha tafsilatlı olduğu açıktır. Her iki literatürde yer alan rivayetler arasında birbirine tamamen zıt bilgilere rastlanmamıştır.

There are special monographs which are written about the wars during the time of Prophet Muhammad (maghāzī). However the matter of presence of any information about maghāzī in hadith books is an object of interest. Abū Dāwūd's Sunan is one of the six hadith books, which are known as al-Kutub al-Sitta in hadith literature, and it is one of the most important sources that contains only ahkām ahādith and classifies them according to legal subject headings. The investigation of presence of any information about maghāzī in this book also contributes to history and hadith disciplines. On the other hand, the issue of whether the selected information complies with the riwāyas in the maghāzī books and presence of any different groups of information in both literatures are important questions which should be answered. This thesis aims to determine the riwāyas about maghāzī in Abū Dāwūd's Sunan and to compare them with information which is found in some early maghāzī sources. The riwāyas of early authorities in Islamic history, such as Urwa b. Zubayr, Ibn Shihāb al-Zuhrī, Musa b. Uqba, are chosen as the bases for comparison. In the end of the research, although there is not a separate section about the maghāzī of Prophet Muhammad in Abū Dāwūd's Sunan, the presence of considerable number of riwāyas about maghāzī was determined. It was seen that some of the information in riwāyas are identical with the riwāyas in the books which are chosen as bases for comparison, while some of them are found only in Abū Dāwūd's book. Because of the books are special books which are written in maghāzī, it is clear that the selected information is more detailed in the literature of maghāzī compared to Abū Dāwūd's Sunan. There is no contradiction between the riwāyas which are found in both literatures.