Nükleer sorun çerçevesinde İran’a karşı uygulanan yaptırımların ekonomi politik etkileri

Abstract

Dış politika aracı olarak kullanılan yaptırımlar, literatürde genellikle etkisiz bir araç olarak görülmüştür. Söz konusu genel kanaate karşın bu çalışmanın temel argümanı yaptırımların belirli şartlar altında etkili bir dış politika aracı olabileceğini ileri sürmektedir. Bu iddiayı ise İran'a uygulanan yaptırımların ve etkilerinin incelenmesi üzerinden göstermiştir. Buradan hareketle ilk önce yaptırımların dış politika aracı olarak kullanılması ve etkinliği hakkında başlıca tartışmalara değinilmiş, ardından mevcut literatür içerisinde yaptırımların etkinliğini belirleyen faktörler sıralanmıştır. Sonrasında İran'a uygulanan yaptırımlar incelenmiş ve bu yaptırımların değişen uygulamalarına değinilmiştir. Bunun yanında yaptırımların ekonomik, siyasal ve toplumsal etkileri ortaya konulmuş ve bu etkilerin İran yönetimi ve halkı üzerinde ne gibi değişiklikler ortaya çıkarttığı üzerinde durulmuştur. Son dönem yaptırımların temel hedefi olan İran nükleer programının sınırlandırılması anlamında sorunun nasıl çözüldüğü ortaya konulmuştur. Çalışmada, İran'a uygulanan yaptırımların 2000'lerin ortalarına kadar etkilerinin sınırlı düzeyde kaldığı ve istenilen sonuçları ortaya koymadığı tespit edilmiştir. Ancak 2000'lerin ortalarından itibaren İran nükleer konusunun uluslararası bir sorun haline gelmesi yaptırımların bu konu üzerine odaklanmasına ve etkinliğinin artmasına neden olmuştur. Nükleer konu ile sınırlandırılan yaptırımlar, uluslararası alanda daha fazla destek bulmuş ve İran'ın yaptırımların kaldırılması karşılığında nükleer programında önemli tavizler vermesini kabul etmesiyle sonuçlanmıştır.

Sanctions which are imposed as foreign policy means, have generally been observed as noneffective in the literature. In spite of the general conviction in question, the main argument of this study asserts that sanctions under certain circumstances can be an effective foreign policy tool. This fact has been demonstrated throught the investigations of the imposed sanctions and their impacts on Iran. Starting from this point, firstly it has been touched on primary discussions regarding the application of sanctions as foreign policy mean and their effectiveness. Subsequently, factors determining the effectiveness of sanctions in the current literature have been arrayed. Following that sanctions imposed on Iran have been examined and ranging application of these sanctions been mentioned. Besides that economic, political and societal effects of the sanctions have been revealed and focused on what kind of changes been observed by the effects of these sanctions on the Iranian government and it's people. It has been demonstrated that how the problem had been solved within the context of the main objective of the final period sanctions to limit Iran's nuclear program. In this study, it has been ascertained that effects of the sanctions imposed on Iran remained limited and did't come up with the desired results until the mid-2000s. However to become an international problem since the mid-2000s the Iranian nuclear issue, has caused the sanctions to focus on that issue with an increased effectiveness. The sanctions are limited to nuclear issue, found more support in the international arena and resulted when Iran agreed to make significant concessions in exchange for the lifting of sanctions.