Kütüphane web sayfalarının öğrenciler tarafından kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi : Sakarya Üniversitesi Kütüphanesi uygulama çalışması

Abstract

Web ortamının iletişim, eğitim, alışveriş, bilgi arama ve daha birçok işlemin yapılabildiği bir ortam olarak hızla büyümesi sebebiyle pek çok yeni çalışma alanı ortaya çıkmıştır. Bu alanlardan biri olan "web sayfalarının kullanılabilirliği" birçok sektörde ele alınabilmekle birlikte, İnsan Bilgisayar Etkileşimi (İBE) altında disiplinler arası çalışılan bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada üniversite kütüphanesi web sayfası üzerinde kullanılabilirlik değerlendirme konusu ele alınmıştır. Web sayfaların kullanılabilirliğini değerlendirmek amacıyla kullanılan testler "Kullanılabilirlik testleri" olarak bilinmekte ve kendi içinde çeşitlilik göstermektedir. Geliştirilen bu çeşitli testler yapılan çalışmada kullanılacak yönteme göre seçilmektedir. Ayrıca yöntem belirlenmesinde web sayfasının amacının, hizmet vereceği hedef kitlenin etkinliği de önem arz etmektedir. Bu çalışmada Sakarya Üniversitesi Kütüphanesi web sayfasının kullanılabilirliğin değerlendirilmesi amacıyla Anket, Kullanılabilirlik Testi, Sesli Düşünme Protokolü ve Gözlem olmak üzere dört yöntem kullanılmıştır. Bu çalışmada kullanılan anket literatürde yer alan anketler doğrultusunda geliştirilmiş olup, 15 kişiye uygulanan pilot çalışması sonucu şekillenmiştir. Literatürde yer alan çalışmalardan farklı olarak, bu çalışmada kullanıcıların "Bilgi Erişim Beceri Düzeyleri" de ölçülmüştür. Böylece web sayfası kullanılabilirliği ile kullanıcıların "Bilgi Erişim Beceri Düzeyleri (BEBD)" karşılaştırılarak bir takım analizler sonucunda bu iki değişken arasındaki ilişkilerin ortaya konulması hedeflenmiştir. Buna göre elde edilen nicel verilere göre kullanıcıların BEBD ile performansları ve memnuniyetleri arasında anlamlı bir ilişki vardır. BEBD'si yüksek olan kullanıcıların performanslarının yüksek olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda performansları yüksek olan kullanıcıların memnuniyet oranlarının da yüksek olduğu görülmüştür. Çalışmada Sesli Düşünme Protokolü ve Gözlem yoluyla elde edilen nitel veriler değerlendirilmiş ve tespit edilen sorunların giderilmesi için kullanılabilirliği daha yüksek, daha kolay ve anlaşılır kütüphane web sayfaları oluşturulmasına yönelik bazı önerilerde bulunulmuştur. Ayrıca bu çalışmada ele alınan BEBD, Bilgi Okuryazarlığı 'nın bir alt kavramı olarak değerlendirilmiştir. Ancak kullanıcılardan elde edilen nitel veriler neticesinde kullanıcıların Bilgi Okuryazarlığı konusunda eksiklikler görülmüştür. Bu eksiklikleri belirleyebilmek ve giderebilmek için ileriki çalışmalarda Bilgi Okuryazarlığı ile ilgili daha detaylı çalışmalara yapılması üzene yönelik önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Web Sayfalarının Kullanılabilirliği, Kullanılabilirlik Testleri, Kullanılabilirlil Değerlendirme Yöntemleri, Kullanıcı Merkezli Tasarım, Kütüphane Web Sayfaları

Due to the rapid growth of the Internet as a virtual environment for communication, education, shopping, and information search, many new working areas have emerged. While "usability of web pages", one of these areas, can be addressed in many sectors, it has emerged as an interdisciplinary field of study addressing topics of Human-Computer Interaction (HCI). This thesis focuses on web page usability and evaluation issues of University libraries in general. There are different tools that are used to test and evaluate web page usability. Moreover, the purpose of the web page and the target audience play an important role in determining the evaluation method. Four methods, namely Questionnaire, Usability Testing, Think Aloud Protocols and Observation, are used in order to evaluate the usability of the web page of Sakarya University Library. The questionnaire was initially developed in accordance with other questionnaires available in the literature and was finalized accounting for the results of a pilot study carried out with 15 persons. Unlike in existing studies in the literature, "Information Retrieval Skill Levels (IRSL)" of the users were also measured in the course of this thesis. By comparing the usability of web pages with the users' IRSLs, the aim was to reveal the relationship between these two variables as a result of a number of analyses. According to the quantitative data obtained according to that method, there is a significant relationship between IRSL and performance and satisfaction of the users. It has been found that those users having a higher level of IRSL also display a higher performance. Likewise it has been observed that the users whose performance is quite high have also high satisfaction rates. Qualitative data obtained using the methods of Think Aloud Protocols and Observation, were evaluated and some suggestions for creating library web pages of improved usability were made to eliminate the problems identified. IRSL was also considered as a sub-concept of Information Literacy. However, the user's lack of information literacy was observed as a result of the qualitative data obtained from the users. Some suggestions for the further studies to be done related to Information Literacy suggestions are made to determine and address these shortcomings Keywords: Usability of Web Pages, Usability testing, Methods of Usability Evaluation, Usi Centered Design, Library Web Pages