Türkiye’de serbest bölge uygulamaları ve serbest bölgelerin performanslarının veri zarflama analizi ile karşılaştırması

Abstract

Serbest bölge uygulamaları 20. yüzyılın özellikle ikinci yarısında dünyada ve Türkiye'de sıklıkla karşılaşılan bir kavram olup hem uluslararası ticaretin gelişmesi hem de küresel ekonomik bütünleşme için değerli bir araç olagelmiştir. Çeşitli amaçlar doğrultusunda farklı türlerde kurulan serbest bölgelerin hem ulusal hem de uluslararası düzeyde ekonomik etkileri görülmektedir. Serbest Ticaret Bölgesi, Serbest Üretim Bölgesi, Serbest Şehir, Serbest Bankacılık Bölgesi, Serbest Limanlar ve benzeri türlere sahip serbest bölge uygulamalarının olumlu ve olumsuz olabilecek çeşitli etkileri bilinmektedir. ABD, İngiltere, Almanya, Hollanda gibi gelişmiş ülkelerde olduğu kadar Çin ve Rusya gibi gelişmekte olan siyaseten ve ekonomik olarak oldukça önemli ülkelerde de var olan serbest bölge uygulamaları çalışmada dikkate alınmaktadır. Yukarıda anılan amaçlar doğrultusunda çalışmada başvurulan bir istatistik yöntem olarak Veri Zarflama Analizi kullanılmaktadır. Söz konusu yöntem; literatürde sıklıkla kullanılan, doğrusal programlama tabanlı, lineer bir matematiksel yöntem olup ilgili girdi-çıktı ilişkisi uyarınca kullanılabilen, performans ölçümünde ve karşılaştırılmasında faydalanılan bir yöntem olarak bilinmektedir. Türkiye'de serbest bölge uygulamalarının incelenmesi ve performanslarının Veri Zarflama Analizi yöntemiyle karşılaştırılması için hazırlanan çalışmanın ilk bölümünde genel olarak serbest bölgeler anlatılmakta, ikinci bölümde ise dünyada ve Türkiye'de serbest bölge uygulamalarına değinilmektedir. Son bölümde ise seçilen kriterlere göre Türkiye'deki serbest bölgelerin performansları ölçülmekte ve ilgili yönteme göre kendi aralarında karşılaştırılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Serbest Bˆlge, Performans ÷lÁ¸m¸, Veri Zarflama Analizi

Free zone practices have become a frequently encountered concept and a valuable tool in the 20th century both worldwide and in Turkey due to the development of international trade and global economic integration. Free zones are established in accordance with various purposes in different manners which have shown their impact on economy at national and international levels. Approaches such as Free Production Zone, Free City, Free Banking Zone, Free Ports and etc. are known to have both positive and negative effects on free zone applications. Both developed countries such as USA, England, Holland, Germany and developing countries such as China and Russia, being the major states for politics and economics, are examined according to their free zone applications in the study. Data Envelopment Analysis, as a statistical method, is used in the study through the purposes mentioned above which is a frequently used, linear based - mathematical method using input-output relationship to measure the performances in the literature. Free zones are explained in general in the first chapter of the study, based on to analyze the free zone applications in Turkey and to compare their performances by using Data Envelopment Analysis. Further; free zone applications worldwide and in Turkey are mentioned in the second chapter consequently the performances of the free zones in Turkey are measured and compared according to the selected criteria via Data Envelopment Analysis. Key Words: Free Zone, Performance Measurement, Data Envelopment Analysis