Kendini bilmenin din psikolojik değeri

Abstract

İnsanlık tarihi kadar eski olduğu kabul edilen "kendini bil" ilkesi ve İslam geleneğindeki "Kendini bilen Rabbini bilir" sözü bu çalışmanın ilham kaynağı olmuştur. Kendini bilme olgusu, tarih boyunca büyük din ve geleneklerde insanın varoluşsal problemlerinin çözümlenmesinde bir yöntem olarak ele alınmış; insanın varlığı ve kendi varlığını anlamlandırmasının, içsel huzurun ve mutluluğun, erdemin ve özgürlüğün, bilginin ve bilgeliğin ve nihai olarak Aşkın olanı bilmenin ve aydınlanmanın çözümü olarak görülmüştür. Tarih boyunca tüm bilgeler ve peygamberler, insanın birinci ve temel ödevi olarak kendini bilmeyi sunmuş ve bunu dindarlığın özü olarak tanımlamışlardır. Günümüz psikolojisinde, daha çok kendini tanımak ya da farkındalık kavramlarıyla karşımıza çıkan bu ilke, sağlıklı ve mutlu bir insan psikolojinin temel koşulu olarak ele alınmaktadır. Bugünün modern psikoloji biliminin üzerinde önemle durduğu gelişim, kendini gerçekleştirme, psikolojik sağlık ve özgürlük, yaratıcılık, mutluluk, empati, sevgi gibi unsurlar ancak insanın kendini tanıyıp bilmesi ile mümkün görülmektedir. Bununla beraber, insanın en temel sorunları olan yabancılaşma, anlamsızlık, anksiyete, suçluluk duygusu gibi durumlar da yine insanın kendine yakınlaşması ve kendi olması ile aşılabilir. Kendini bilen kişilerin gerçek manada kendi olabilen ve kendini gerçekleştiren, varlığı objektif ve doğru algılayabilen, sağlıklı ve mutlu bireyler oldukları kabul edilmektedir. Bu çalışma, kadim dönemlerden bu güne önemini koruyan kendini bilme değerine bir nebze ışık tutabilmek için onun ne olduğunu, sınırlarını, yolunu, engellerini ve insana kazandırdıklarını, psikoloji biliminin ve din psikolojisinin konuya ilişkin açıklamalarından yola çıkarak incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde kavramın genel değerlendirilmesi ve ayrıca İslam geleneğindeki yeri ve önemi nakli bilgilerle ifadelendirilmiştir. Çalışmanın ikinci ve üçüncü bölümlerinde ise kendini bilme süreci ve kendini bilen insanın kazanımları, dini kaynakların konuya ilişkin açıklamaları ve psikoloji biliminin verileriyle çözümlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca yeri geldikçe çeşitli manevi disiplinlerin insana dair psikolojik yaklaşımlarıyla da konuya açıklık getirilmeye çalışılmıştır.

Our inspirations in this work are based on an ancient motto which is as old as the history of mankind: "self-knowledge" and a virtue in Islamist tradition: "those who know themselves know their God". Self-knowledge, has been treated as a method for solving existential problems of human by the main religions and traditions throughout the history. It has also been seen as the explication guide for people to give a meaning to life and existence, for inner peace and happiness, for virtue and independence, for knowledge and wisdom, and finally for love, consciousness and enlightenment. Through the history, all the wise people and prophets, suggested self-knowledge as the first basic task of man, and defined it as the foundation of devoutness. In contemporary Psychology, this motto appears together with self-knowledge and awareness concepts, and has been considered as the fundamental element for a healthy and happy human psychology. The stressed concepts of modern psychology such as self-improvement, self-actualization, maturity, creativity, success, empathy and love, are seem be achieved only by knowing oneself. Moreover, man's key problems of alienation, meaninglessness, anxiety, and feeling of guilt, can again be dealt by coming close to and being oneself. It has been accepted that those who posses self-knowledge can be true themselves, can self-actualize, can sense the existence objectively and correctly, and they are healthy and happy individuals. This work intends to enlighten self-knowledge, which preserved its importance since the ancient times, as much as possible by studying its properties, its boundaries, its path, its obstacles and its gain for human, trough the explanations of Psychology and Psychology of Religion. In the first part of this work, the concept has been evaluated and its place and importance in the Islamic tradition have been exampled and cited. In the second and third parts of the work, the process of self-knowledge, gain of those who experience it, remarks by religion sources are analyzed by the guidance of Psychology discipline. Additionally, the concept has been expanded by observing psychological approach of several spiritual practices towards human.