İsm-i alet kalıplarının Kur’an-ı Kerimde kullanımı üzerine morfolojik ve semantik bir inceleme

Abstract

Bu çalışma, Kur'an'ı Kerimdeki ism-i âlet kalıplarını ve kullanımlarını bir araya toplamaktadır. Bu isimlerin Sarf ilmi açısından incelenmesi, Kur'an bağlamında kazandıkları farklı anlamlarının açıklanması hedeflenmiştir. Birinci bölümde eski ve yeni Arap dilciler nazarında ism-i âlet kavramı ele alınmış, her iki grubun görüşleri incelenmiştir. Bu bölüm içinde ayrıca bir araç ve cihaz olarak "âlet" lafzı ile ilgili olan kavramlara işaret edilmiştir. Böylece ism-i âletin Sarfî yönüne, vezinlerine ve Arapça'daki diğer türemiş isimlerle ilişkilerine değinilmiştir. Ikinci bölüm ise Kur'an'ı Kerim'deki ism-i âletler kıyasî ve gayri kıyasî vezinlerine göre incelenmiştir. Kelime önce Sarf açısından ele alınmış, sonra hakiki ve mecazî manalarına yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise İsm-i âletlerin kullanım sıklığı belirlenmiş ve sınıflandırılmıştır. Araştırmada şu sonuçlara varılmış: 1-Kur'an'ı Kerim'de toplam 105 tane ism-i âlet tespit edilmiştir. Bunların 47 tanesi kıyasî vezinlerde gelmişken, 58 tanesi gayri kıyasî vezinlerde gelmiştir. 2-Lafızları anlamlandırmada bağlamın, önemli bir rolü olduğu görülmüştür. Çünkü muhtemel anlamlardan hangisinin öne alınacağı, bağlama göre belirlenebilir. 3-Arapça'daki ism-i âlet sigâları bu çalışmada ele alınanlarla sınırlı değildir. Aksine bu sigâlar zamanla gelişen ve değişen aletlere uygun olarak artmaktadır. 4-Kıyasi ism-i âlet sigâlarınaفعول، فعيلة، فعيل sigâlarının da eklenmesi zaruridir. Çünkü bunlar müştak sigâlar olup ve azımsanamayacak sayıda âlet ismi bu sigâlarda gelmiştir.

Morphological semantic study of the usage of names of tools in the Holy Quran was conducted, with the aim of collecting the names of tools and their derivatives used within the context of the holy Quran. In the study, the past and the present concept of the term machine and those related to it like tools and devices were considered. The morphological terminological concept of tool in the terms of definition, derivation, format, verdict, origin of formats and criteria formulated were also considered and studied. Expiation of the of the semantic formats of the name tool was well noted. A list of all the names of tools mentioned in the Holy Quran base on the standard and non-standard scale (awuzan kıyas ve gaır kıyas) were stated. It was found out, in the Holy Quran a total of one hundred and five (105) names of tools were mentioned, among which forty seven (47) tools featured as standard scales and the other fifty eight (58) non- standard scales. The format for the names of tools in the Arabic Language is not limited as described in this research but extends to include the evolution of machinery and tools developed in the industry with the time. Lastly ,the additions of standard scales [ فعيل، فعيلة، و فعول] to the names of tools from derivative formats was necessary; because quite a number of the names of tools have been included not only in the Holy Quran but also in the collection of Arabic poems and their glossaries.