Et-tenbih Ala Müşkilati’l-hidaye adlı eser çerçevesinde Hanefi fıkhında El-hidaye metnine yönelik eleştiriler

Abstract

Hanefî fıkhının temsil gücü yüksek en önemli metinleri arasında kuşkusuz Mergînânî'nin (593/1197), el-Hidâye adlı eseri ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Bu eser, yazıldığı dönemden itibaren büyük ilgi görmüş, eser üzerinde şerh, haşiye, ihtisar tarzında pek çok çalışma yapılmıştır. Hicrî 8.yüzyılda Şam bölgesinde yaşamış olan İbn Ebü'l-İz el-Hanefî (792/1390) Hanefî bir aileye mensup olup atalarının büyük çoğunluğu Şam'da bu mezhebin kadılığını yapmıştır. İbn Ebü'l-İz'in kendisi de Mısır ve Şam'da bir müddet Hanefî kadısı olarak görev yapmıştır. İbn Teymiyye (728/1328) başta olmak üzere mezhep dışındaki âlimlerin görüşlerinden de etkilenen İbn Ebü'l-İz, taklide karşı çıkıp ictihadî yaklaşımı benimsemiş bir âlim olup, bu yaklaşımını Hanefîliğin temel eserlerinden el-Hidâye'ye yönelttiği eleştirilerde de öne çıkarmıştır. İbn Ebü'l-İz, et-Tenbîh alâmüşkilâti'l-Hidâye adlı eserinde kimi zaman doğrudan el-Hidâye'ye yönelik kimi zamanda da Hanefî mezhebinin yerleşik ictihadlarına da bir takım eleştiriler yöneltmiş bulunmaktadır. Tamamen el-Hidâye üzerine yapılan eleştirileri ihtiva eden bir eser olması sebebiyle et-Tenbîh alâ müşkilâti'l-Hidâye adlı kitap büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmamızda İbn Ebü'l-İz'in el-Hidâye'ye yönelik usulî itirazlarına yer verildiği gibi, el-Hidâye'yenin furû yönüne ilişkin itirazlarına da temas edilmiş ve bu itirazlar sistematik bir bütünlük içinde incelenmeye çalışılmıştır.

Certainly al-Marghinani's (593/1197), "al-Hidāyah " work, has high representative power among the most important texts of Hanafi fiqh and has a privileged location in Hanafi jurisprudence. This work received great attention from the period written on and the commentary, postscript, many studies have been conducted in the style of summary. Ibn Abu'l-Iz al-Hanafi (792-1390) who lived in the 8th century AH in Damascus, is part of a Hanafi family, whose majority of ancestors served as judge in Damascus. Ibn Abu'l-Iz al-Hanafi's himself served as a judge in Egypt and in Damascus for a while. Ibn Abu'l -Iz, particularly affected by the opinions of scholars, including Ibn Taymiyyah (728/1328) and he is a scholar of the adopted approach to the case-law go against imitation. And he was also put forward this approach in his critiques of al-Hidāyah which is the basic works Hanafism Ibn Abu'l -Iz, in his work of At-Tanbīh ʻalā muškilāt al-Hidāyah, sometimes directly and sometimes to settled case-law of the Hanafi sect, there are a number of criticisms have leveled by him. The book of At-Tanbīh ʻalā muškilāt al-Hidāyah is of great importance due to containing the criticism made entirely on the al-Hidāyah.