Kentleşme sürecinin alevi kültür ve değerlerine etkisi

Abstract

Son yüz elli yıldır gerek Batı toplumları gerekse batı dışı toplumlar hızlı bir değişim süreci yaşamaktadır. Toplumun yapısal ve işlevsel değişimlerinde etkili olan yeniliklerin başında kentleşme, sanayileşme, bilim ve teknolojideki ilerlemeler gelmektedir. Kentleşme olgusu, nüfus artışı ve insanlar arası iş bölümünün artması ile gerek toplumun gerekse toplumsal grupların değişiminde önemli görev üstlenmektedir. Modernleşen bir ülke olarak Türkiye'de kentleşme süreci hızlı bir şekilde son altmış yılı kapsamaktadır. Bu hızlı kentleşme sürecini ülkenin doğusundan batısına, köylerden kentlere göçler takip etmiştir. Aleviler, şüphesiz ki bu göç eden gruplardan biridir. Kırda sosyal düzeni belirleyici işleve sahip Alevilik kurumları, kentleşme ile birlikte yerini modern hukuki kurumlara bırakmaya başlamıştır. Kırda sahip oldukları sosyal, kültürel ve ekonomik statüleri kent mekânlarında zayıflayan bu kurumlar, nerdeyse sadece dini işlevleri olan kurumlara dönüşmüştür. Bu modernleşme sürecinde kentsel alanda din kurumunun toplumsal yapı içindeki yerini ve işlevleri de kaçınılmaz olarak değişmektedir. Bu yapının ve işlevlerin toplumsal ve ekonomik faktörlere bağlı olarak farklı toplumsal gruplarda farklı etkileri görülebilir. Çalışmamızda da hızlı kentleşmenin sonucundan etkilenen gruplardan biri olarak Alevilerin kültürel ve sosyal olarak ne tür değişimler yaşadıkları sosyolojik açıdan incelenmektedir. Bu çalışma özellikle Alevilerin yoğun olarak göç ettikleri Türkiye'nin en büyük kenti olan İstanbul'da yaşayan farklı yaş grubundan katılımcıların sosyal ve kültürel değişimleri incelenmiştir. Bu türden gelişmeler ve sosyolojik süreç ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmamızın kapsamı İstanbul'da Alevilerin yoğun olarak yaşadığı Mustafa Kemal Mahallesi oluşturmaktadır. Çalışmamız da nitel araştırma yöntemi ile mülakat/görüşme tekniği kullanılmıştır. Sahadan toplamda on beş katılımcı ile görüşülerek veriler elde edilmiştir. Elde edilen veriler yorumlandığında Aleviliğin temel dini-toplumsal kurumlarında değişiklikler tespit edilmiştir. Aleviliğin en temel kurumu olan Dedelik dini otoritesini kısmen korumakla birlikte toplumsal otoritesini büyük oranda kaybetmiştir. Ancak köy hayatında çok önemli rol oynayan düşkünlük ve musahiplik kurumlarının ise şehirlerde işlevlerinin azaldığı tespit edilmiştir.

In the last hundred and fifty years, both Western societies and non-western societies have experienced a rapid change. The innovations that are effective in the structural and functional changes of society are the developments in urbanization, industrialization, science and technology. The phenomenon of urbanization plays an important role in the change of population and social groups with the increase in population and the increase in the division of labor between people. Modernization process of urbanization in Turkey as a country that quickly covers the last sixty years. This rapid urbanization process was followed by migrations from the east to the west and from the villages to the cities. Alevis, of course, are one of these migrants. Alevism institutions, which have the function of determining social order in rural areas, started to leave their place to modern legal institutions together with urbanization. The social, cultural and economic status of the people in the countryside and the weakening of them in urban areas have turned into almost exclusively religious institutions In this modernization process, the place and functions of the religious institution in the social structure inevitably change. This structure and functions can have different effects on different social groups depending on social and economic factors. In our study, as one of the groups affected by the result of rapid urbanization, Alevis' cultural and social changes are examined sociologically. This study particularly intense as they emigrated to Turkey's Alevis largest city of the social and cultural changes of the participants from different age groups living in Istanbul were examined. Such developments and sociological process are tried to be put forward. The scope of our research consists of Mustafa Kemal Neighborhood, where Alevis live intensively in Istanbul. In our study, interview / interview technique was used with qualitative research method. Data were obtained by interviewing fifteen participants from the field. When the data obtained were interpreted, changes in the main religious-social institutions of Alevism were determined. Dedelık, the most fundamental institution of Alevism, has partially preserved its religious authority and has largely lost its social authority. However, the role of indulgence and priesthood institutions that play a very important role in the village life has been found to decrease in the cities.