Modern dönem ve sonrası günümüz sanatında portre yaklaşımları

Abstract

Klasik anlamda Portre, göğüs veya dize kadar olan gövde bölümünün yer aldığı bir kişinin yüzünün tasvirinin yapıldığı resim ve fotoğraflara verilen sanat türü olarak tanımlanır. Ancak bu tanımın dışında dönemin beklentilerine göre vücudun tamamını içeren portreler de bulunmaktadır. Her ne biçimde ifade edilmiş olsa da portrelerde zaman, kişinin yüzünde bir anlığına durur ve bu anlık ifadede yaşamın izleri yer alır. İfadenin resim yüzeyine yansıması sanatçı ve model arasındaki bağ ile biçimlenir. Modelin beklentileri, yansıtılmak istenen sanatçının yaratım sürecini doğrudan etki altında bırakabileceği gibi, sanatçının bir dışavurum aracına da dönüşebilmiştir. Büst portreler, fayyum, otoportre, sipariş portreler, grup portreler, dışavurum aracı olarak kullanılan portreler gibi birçok sınıfta incelenebilecek portre sanatı, toplumun kültürel yapısıyla da doğrudan ilişki içindedir. Değişen sanat anlayışıyla birlikte portre sanatının içeriği de değişmiştir. Teknolojinin gelişmesi ile de anlam ve biçim olarak yeni bir bakış açısı kazanan portre sanatı, sanatçılarının üretim süreçlerinde klasik metotların dışına çıkmasına olanak sağlamıştır. Özellikle 1960 sonrası dönemde sanattaki çok yönlü eğilimler portre sanatına da kavramsal bir bakış açısı kazandırmış ve portre, sanatçının ifade aracına dönüşmüştür. Çağdaş sanatta her ne kadar klasik dönemin bakış açısının dışında bir bakış açısıyla portre varlığını sürdürse de portreyi portre yapan biçimsel benzerlikler bulunmaktadır. Hangi dönemde yapılırsa yapılsın merkezine aldığı bireyin yüzü olduğu sürece, portre izleyicisi üzerinde bir kimliğin ve kişinin biricikliği karşısında etki yaratır ve onunla temasa geçer. Bu doğrultuda ele alınan modern ve sonrası dönemde portre sanatının gelişim süreci incelenmiş ve günümüz sanatında portre sanatına getirilen farklı bakış açıları zaman ve mekânsal boyutunda referans sanatçılar üzerinden yorumlamıştır. Eser analizleri dönemin toplumsal yapısı ve sanat algısı ile ilişkilendirilmiştir. Günümüz sanatını doğru temellere oturtmak adına geniş kapsamlı literatür taraması yapılmış, kronolojik bir yöntemle portre sanatı tarihsel açıdan analiz edilmeye çalışılmıştır.

A portrait in a classical sense, is a genre of art that is used to define pictures and photographs in which face of a person whose chest or knee-level torso is visible would be portrayed. Yet apart from this definition, there are also portraits that include the entire body based on the expectations in a particular period. Regardless of how portrayed, time stops for an instant on the face of the person and this instantaneous expression hosts the traces of life. Reflection of the expression on the surface of a picture is formed with the connection between the artist and the model. Expectations of the model can directly influence the creation process of the artist, as well as becoming a manifestation tool for the same artist. The art of portraits which can be examined in various categories such as bust portraits, fayyums, self-portraits, ordered portraits, group portraits, manifestation portraits, has direct interaction with the cultural structure of the society. With changing sense of art, the content of the art also changed. Along with technological developments, the art of portrait gained a new point of view in terms of sense and form, therefore enabled artists to break out of classical methods during production processes. Particularly after 1960, versatile tendencies in art brought the art of portrait a conceptional perspective and the portrait became the expression tool of the artist. Even though a distinct perspective for portraits in contemporary art from classical period exists, there are inseparable formal similarities of the art of portraits. Regardless of the period, as long as the face of the person endures, a portrait produces an effect on the spectators and communicates in view of uniqueness of the identity and the personality. In this study, development process of the art of portrait during contemporary and post-modern period was examined and different perspectives on the art of portraits in today's art were rendered through reference artists from spatiotemporal aspect. Analysis of the works was associated with social structure and artistic perception of the period. To be able to place today's art in an accurate frame, a comprehensive literature search was carried out and the art of portrait was analyzed in a historical sense with a chronological approach.