Muhammed Âbidel el- Câbiri’nin Şiilik bağlamında irfan eleştirmesi

Abstract

Câbirî irfan incelemesinde üç yaklaşımı ele almaktadır. Bunlar İsmâilî Gnostisizm, İbn Sina felsefesi, Hallac-ı Mansur sûfîliğidir. Radikal Şiî grubu İsmâilîlerin Hermetizm'den etkilendiğini savunmaktadır. Câbirî, İbn Sina felsefesini Şiîlik bağlamında incelemektedir. Câbirî, Şiî sezgisini yöntem, litaratür ve arabuluculuk işlevi açısından ele almaktadır. Eski İran kültürünün, Şiîliğin oluşumunda belirleyici faktör olduğunu savunmaktadır. İsmâilîlik bağlamında İmami-Şiî felsefesini okumaktadır. Şiîlik, "imamet mitolojisi"ne dayanan bir teolojik-politik düzen kurmuştur. İmamet düzenini, teori ve mitoloji olarak ayırmıştır. Ancak imamet teorisine eğilmez. Câbirî, Rasyonellik içerisinde sezgiyi kuşatmaya çalışmaktadır. Sezginin bir benzetme biçimi olduğunu savunmaktadır. Matematik analojiler yeni ve kesin bilgiler vermektedir. Diğer analojiler yeni ve kesin bilgi sağlamaz. Onların sadece retorik gücü vardır. Bu analojiler, ilişkisel benzerlik taşımaktadırlar. Câbirî'nin Gnostisizm eleştirisi, bilginin imkânını savunmasıyla Gazzâlî'nin "Bâtınîlik" eleştirisine benzer. İkisinde de eleştirinin konu başlıkları aynıdır. İslam dünyasının özgür düşünemediği içi geri kaldığını düşünmektedir. Teolojik felsefeyi eleştirmektedir. Felsefe (burhan) ve dilin (beyan) birlikteliğini savunmaktadır. Herhangi bir yönteme tümüyle uymamaktadır. Yöntemlerin kendi sistemine uygun yönlerini kullanmaktadır. Avrupa-modernitesine, kültürel ve dinî bağlılıkla birlikte ulaşmak istemektedir. Yeniden yapılanma projesinde, klasik gelenekten epistemik bir kopuş amaçlamıştır. Câbirî, göreceliliğe, sınırsız yorumculuğa karşıdır. Şiîliğin dinî yönünü değil felsefî yönünü eleştirmektedir. Onun eleştirileri epistemoloji ile sınırlı olup ontolojiye sisteminde yer vermemiştir. Câbirî, İslam kültüründe mitolojik temizlik yapılmasını istemektedir. Aristoteles mantığına dayanan bir rasyonalizmi savunmaktadır.

Al-Jâbirî examines three approaches in the study of Gnosticism. These are İsmaili Gnosticism, philosophy of Ibn Sina, Sufism of Hallac-ı Mansur. The radical Shiite group argues that the Ismailis were influenced by Hermetism. Al-Jâbirî examines the philosophy of Ibn Sina in the context of Shiism. Al-Jâbirî examines Shiite intuition in terms of method, literature and mediation function. He argues that ancient Iranian culture is the determining factor in the formation of Shiism. He studies Imami-Shiite philosophy in the context of İsmailism. Shiism established a theological-political order based on imamet mythology. Divides the order of imams into theory and mythology. However, the imamate theory does not address. Al-Jâbirî tries to encircle intuitionism in rationality. He argues that intuition is a form of analogy. Math analogies give new and precise information. Other analogies do not provide new and precise information. They only have the power to convince them. These analogies have relational similarities. Jâbirî's critique of Gnosticism is similar to Ghazali's critique of "Bâtınîlik" in that he defends the possibility of knowledge. Both have the same headings of criticism. He thinks that the Islamic World is declining because he cannot think freely. Criticizes mystical philosophy. Philosophy (burhan) and language (beyan) advotaces the unity. It doesn't fit any method completely. It uses the appropriate aspects of the methods to its own system. It seeks to achieve Euro-modernity with cultural and religious commitment. The reconstruction project aimed an epistemic break from the classical tradition. Al-Jâbirî is against relativity, unlimited interpretation. He criticizes the philosophical aspect of Shiism, not the religious aspect. His criticisms were limited to epistemology and did not include ontology in his system. Al-Jâbirî wants mythological cleansing in Islamic culture. Aristotle advocates a rationalism based on logic.