Osmanlı Devleti’nde başlık olarak fesin kullanımı ve feshane-i Amire(1829-1850)

Abstract

Kıyafet geleneksel toplumlarda gruplar arasındaki farklılıkları göstermek için kullanılan bir araçtı. Osmanlı Devleti'nde de toplumda var olan grupları göstermek için belirlenmiş kıyafet ve başlıklar vardı. Bu çalışmada kıyafet düzenlemesi ile 1829 yılında Osmanlı tebaası tarafından kullanılmı yaygınlaşan fesi ve onu imal etmek için açılan Feshane-i Amire fabrikası incelenmiştir. II. Mahmud'un kıyafet düzenlemesinden önce genellikle Osmanlı Müslüman tebaası başlık olarak kavuk kullanmaktaydı. Fes II. Mahmud'un yapmış olduğu düzenleme ile birlikte kullanılmaya başlanan bir başlık olarak bilinmektedir. Ancak yapılan çalışmalarda fesin 17. ve 18. yüzyılda yaygın olmasa da halk tarafından bilinen bir başlık olduğu tespit edilmiştir. Bununla beraber fes Osmanlı coğrafyasında 1827 ve 1829 yıllarında yapılan kıyafet düzenlemesiyle yaygın olarak kullanılmaya başladı. 1826 yılında Osmanlı'nın asli ordusu olan Yeniçeri Ocağı kaldırıldı. Yerine batıdaki askerler gibi talimler yapan Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye ordusu oluşturuldu. 1827 yılında çıkartılan nizamname ile yeni ordu şubara yerine fesi kullanmaya başladı. Daha sonra 1829 yılında çıkartılan kıyafet nizamnamesi ile devlet memurlarının da fes kullanmasına karar verildi. İlk olarak fesler Anadolu'da bulunan fesçi esnafı tarafından, Tunus, Mısır, Fransa ve Avusturya'da satın alınmaktaydı. II. Mahmud, III. Selim'in ekomonide başlattığı yerli üretimi destekleme ve devletin ihtiyacını kendi içinde sağlama politikasını devam ettirmek için birçok fabrika açtı. Bu fabrikalardan biri de 1829 yılında Hazine-i Hassa'ya ait bir binada fes üretimine başlayan Feshane-i Amire'ydi. Feshane-i Amire ilk zamanlarında ordunun ve memurların başlık ihtiyacını sağlıyordu. Feshanede fes üretimin artması ile birlikte halka da satış yapılmaya başlandı.

Dress code was a tool used to show differences between groups in traditional societies. The Ottoman Empire had also clothes and headdresses designated to show groups that existed in society. In this study, the clothing arrangement and the feshane-i Amire factory which was opened in 1829 by Ottoman citizens were examined. Before Mahmud II dress arrangement, The Muslim citizen of Ottoman Empire often used 'kavuk' as their headgear. The use of Fes as a headdress, it is based on regulations of Mahmud II. However, Fes, 17. and 18th century, although not widely familiar, it was known by the Ottoman citizens. it has been found to be a title known to the public, although it is not common in the century. However, as a headgear, Fes was widely used in in 1827 and 1829 with the dress of regulations published in the Ottoman geography. By the Mahmud II, The Janissary Corps, the primary army of the Ottoman Empire, was abolished in 1826. Instead, The army of Asakir Mansure-ı Muhammediye was formed which carried out exercises such as soldiers in the west. In 1827, the new army started to use the Fezi place of February. Then, In 1829, with the dress regulation published, it was decided to use Fes for civil servants. First, fesler was purchased in the fesci tradesmen in Anatolia, Tunisia, Egypt, France and Austria. Mahmud II wanted to support the domestic production by Selim III. For that reason, he opened many factories to continue Selim's domestic production and idea of providing needs of the state. One of these factories was Feshane Amire, which started the production of fes in a building belonging to the ministry of finance in 1829. The Feshane Amire provided headgear of the army and the state in the early days. With the increased in fes production in feshane, sales to the public began to be made.