Türkiye’de genel bütçe vergi gelirlerinin vergi adaleti yönünden değerlendiirilmesi(2003-2018)

Abstract

Bir ülkenin önemli gelir kaynaklarının başında vergiler yer almaktadır. Bu önemli gelir kaynağının hangi koşullarda tahsil edileceği süreci dikkatle ele alınması gereken bir süreçtir. Kimden ne kadar vergi alınacağı, hangi oranlarda alınacağı, hangi vergi ilkeleri ve yöntemlerinin uygulanacağı oldukça tartışmalıdır. Vergilerin tahsil süreci ve sonrasında adalet ilkesine göre hareket edilmesi tüm toplum tarafından beklenilen bir durumdur. Yüzlerce yıldır farklı toplumlarda, farklı zamanlarda, farklı inançlarda ve düşünce sistemlerinde adalet açıklanmaya çalışılmıştır. Dolayısıyla da yüzlerce adalet tanımı yapılmıştır. Bazı adalet tanımları birbiriyle uyuşurken, kimisi birbiriyle çelişmiş, kimi de birbirini tamamlamıştır. Bu kadar değişkenlik gösteren ve objektif olmaktan uzak adalet kavramının, vergi sistemi içinde uygulanabilir hale gelmesi güçtür. Yüzde yüz adil bir vergi sistemine ulaşmak mümkün olmasa da, ulaşılabilecek en adil vergi sistemi hedef olmalıdır. Ülkeler vergi adaletine ulaşmak için kökeni adalet felsefesine dayanan çok sayıda ilke ve uygulama ile vergi sistemlerini düzenlemektedir. Bu tezde Türk vergi sistemi içerisinde yer alan vergiler vergi adaleti açısından analiz edilmiştir. Merkezi yönetim bütçesi içinde yer alan vergiler tek tek ele alınarak adalet ilkesi çerçevesinde değerlendirilmiştir. Vergi adaleti ile ilgili yaklaşımlar, ilkeler, vergi adaleti kavramının ortaya çıkışı, Türk vergi sistemindeki uygulanış biçimleri, merkezi yönetim bütçe gelirleri içindeki vergiler ve vergi adaletinin uygulanması ve gerçekleşmesine etki eden unsurlar ele alınmıştır.

Taxes are one of the major sources of income of a country. The process by which this important source of income will be collected is a process that must be carefully considered. It is highly controversial to determine how much tax to be charged, which rates to take and which tax principles and methods to apply. The process of collecting taxes and then acting on the principle of justice is a situation expected by the whole society. Hundreds of years in different societies, at different times, different beliefs and thought systems tried to explain justice. Hence, hundreds of justice definitions were made. While some definitions of justice match each other, some contradict each other and others complement each other. The concept of justice, which is so diverse and far from being objective, is difficult to implement in the tax system. Although it is not possible to reach a hundred percent fair tax system, the most fair tax system to be achieved should be targeted. In order to achieve tax justice, countries regulate tax systems with a number of principles and practices that are based on the philosophy of justice. In this thesis, taxes in Turkish tax system are analyzed in terms of tax justice. The taxes included in the central government budget are considered within the framework of the principle of justice. Approaches to tax justice, principles, the emergence of the concept of tax justice, the ways in which it is applied in the Turkish tax system, taxes in the central government budget revenues and the factors affecting the implementation and realization of tax justice are discussed.