Eskişehirli Osman Necâtî ve Osmanlıca Tefsîru’n-necât isimli eserindeki metod

Abstract

Bu çalışma 19. yy'da yaşamış ve yaşadığı dönemde müderris, müftü ve molla gibi çeşitli görevler üstlenmiş olan Osman Necâtî'nin (ö. 1293/1876) hayatını ve Tefsîru'n-Necât isimli eserindeki tefsir metodunu konu almaktadır. Tefsîru'n-Necât, Nebe'-Nâs sûrelerinin tefsirini kapsayan Osmanlı Türkçesi ile telif edilmiş bir eserdir. Osman Necâtî hocalarından aldığı ilimler ve eğitimlerin neticesinde, rivâyet ve dirâyet metodu çerçevesinde kaleme aldığı eserini âyetlerin işârî mânalarına da değinerek her seviyeden insanın okuyup anlayabileceği anlaşılır ve sade bir üslupla ortaya koymuştur. Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm eserin müellifi Osman Necâtî'nin hayatı ve eserleri ile ilgili olup iki alt başlıktan müteşekkildir. İlk alt başlıkta Osman Necâtî'nin ismi, ailesi, eğitimi, görevleri, ilmi şahsiyeti, hocaları ve vefatından söz edilmiştir. İkinci alt başlıkta ise Osman Necâtî'nin eserlerinin kısaca tanıtımı yapılmıştır. İkinci bölümde eser, rivâyet metodu açısından değerlendirilmiş ve müfessirin âyetleri âyetle, âyetleri hadisle, âyetleri sahâbe-tâbiîn sözleriyle ve esbâb-ı nüzûlle tefsir etmesi örneklerle izah edilmiştir. Üçüncü bölümde dirâyet metodu çerçevesinde eserin kelâm, fıkıh ve dil-bilimsel yönü alt başlıklarla aktarılmıştır. Dördüncü bölümde ise Tefsîru'n-Necât'ın işari yönü üç alt başlıkta ele alınmıştır. Birinci alt başlıkta müfessirin âyetleri işari tefsiri örneklerle izah edilmiş, ikinci alt başlıkta âyetleri sûfîlerin sözleriyle tefsir etmesi açıklanmıştır. Üçüncü alt başlıkta ise Osman Necâtî'nin tasavvuf terimleriyle ilgili görüşleri ayrı başlıklar altında ortaya konulmuştur. Sonuç kısmında ise çalışmanın neticesinde Osman Necâtî'nin müfessir kişiliği, sûfî şahsiyeti, toplum içindeki konumu ve tefsirindeki metodu ile ilgili elde edilen veriler değerlendirilmiştir.

This study examines the life and the method of exegesis in Tafsir al-Najat of Othman Najati (d. 1293/1876) who lived in 19th century and worked in several positions as mudarris, mufti and mullah. Tafsir al-Najat is an exegesis written in Ottoman Turkish that includes the interpretation of surahs between Naba and Nas. Othman Najati wrote his exegesis as a result of his education and instruction with his masters, thus applied riwayah and dirayah (narrative and rational) methods in his exegesis that stands out by its Ishari (mythical) aspect and wrote his work with a simple language which people from every level could understand. Study consists of four chapters. The first chapter includes the life and the works of the author Othman Najati and comprises of two sub titles. In the first sub title, name, family, education, jobs, scientific personality, masters and death of Othman Najati are examined. In the second sub title, we briefly introduced Othman Najati's works. In the second chapter, Tafsir al-Najat was analyzed from the aspect of riwaya method and also in terms of method of glossator in interpreting the Quran with the Quran, the Quran with the hadith, with the sayings of the sahaba and tabi'un and asbab an-nuzul with examples. In the third chapter, we focused on the fiqh, Ishari and linguistic aspects of the work within the frame of the dirayah under sub titles. In the fourth chapter, Ishari aspect of Tafsir al-Najat was examined under three sub titles. In the first sub title, Ishari interpretation was analyzed with examples, while in the second sub title, his analyzing the verses with sufist terms was mentioned. In the third sub title, Othman Najati's opinions on sufist terms was explained under separate titles. In the conclusion, we evaluated the information that is obtained as a result of this study on Othman Najati's glossator character, sufist personality, his status in the society and his exegesis method.