Abbasi Devleti Sugûr (sınır) ve avâsım (sınır öncesi) şehirleri : VIII. ve x. yüzyıllar arsası

Abstract

Sugûr (Sınır) ve Avâsım (Sınır'ın öncesi) şehirleri dendiği zaman ilk akla gelen Abbasi-Bizans Devlet'lerinin Kuzey Batı ve Güney Batı kesiminde oluşan sınır bölgeleri olacaktır. Sınır ve Sınır'ın gerisinde var olan şehirlerin gerek sözlük anlamı, gerekse kelime anlamlarını açıklamaya çalıştık. Şehirlerin kuruluşu ve tarihi süreç içerisinde geçirmiş olduğu evreler anlatılırken, bu iki olgunun birbirleri için ne anlam ifade ettikleri dile getirilmiştir. Özellikle İslam coğrafyası üzerinde Sugûr ve Avâsım şehirlerinin oluşumu ilk Hulefa-i Raşid'in döneminde gerçekleşmiştir. İslam ordularının Arabistan dışındaki bölgelerde yapmış olduğu fetih hareketleri sonucunda İslam Devleti'nin sınırlarının Toroslarda, Bizans devleti ile doğal sınırlar oluşturduğunu görüyoruz. Bu şehirlerden bazıları Adana, Tarsus, Antakya, Malatya, Erzurum (Kalikâla), Diyarbakır ve Maraş olup, Emevi ve Abbasi devletlerinin Anadolu'da sınır (Sugûr) şehirlerini oluşturdular ve dönemin önemli üsleri haline geldiler. VIII. ve X. Yüzyıllarda Sınır (Sugûr) ve Sınır öncesi (Avâsım) şehirlerinde, iki ülke arasında yaşanan sürekli savaşlar neticesinde el değiştirmeler yaşandığı, bunun sonucunda da bu bölgedeki şehirlerde sivil yaşantının çok ta kalıcı olmadığını görüyoruz. Savaş durumu sınır şehirlerinde daha çok savaşa hazır bir hayatı zorunlu hale getirmiştir. Her iki devlet için (Abbasi-Bizans) stratejik öneme sahip Sugûr ve Avâsım şehirlerine hâkim olunmak istenmesi, iki ülke arasında sürekli olarak devam eden savaşlar, savaş sonrası anlaşmalar, esir mübadeleleri, ödenen fidyeler, şehirlerde kurulan askeri amaçlı yapılar, yollar, akarsular, geçitler vd. hakkındaki bilgiler, çalışmanın büyük bir kısmını teşkil etmiştir. Çalışmamız; özelde Abbasi Sugûr ve Avâsım şehirlerinin ülke savunmasına katkıları, genelde ise; her devletin kendi sınır şehirlerinin, o ülke için neyi ifade ettiği konusunda açıklayıcı bilgiler içermektedir.

When it is said that Border and preborder cities, this means the border areas which occurs on the northeran West and southern West distincts of Byzantium. It is tried to explain the dictionary and wording meaning of the cities on the Border and behind the border. While it has been mentioning the foundation of cities and the phases on the historical process, it has been explaining what these two phenomenon means for each other. Especially on the islamic geography, Sugûr and Avâsım cities have been occured in the term of Hulefa-i Raşid first time. We can see that the borders of the islamic state occurs on the Toros with Byzantium by the conquest movements of the islamic army out of the areas of Arabia. Some of these cities are Adana, Tarsus, Antakya, Malatya, Erzurum, Diyarbakır and Maraş which constituted the border cities of Emevi and Abbasid states and they have become important bases of their terms. During VIII. ve X. centuries, in the border and behind border cities, the lands owners have changed continously due to wars between these two states, therefore it is seen that the civil life has not been permanent in these areas. State of war has made mandatory to get ready of life to the war. The biggest part of this study consists of the demand of ruling Sugûr and Avâsim cities which are strategically important for both states (Abbasid-Byzantium), continuous wars, agreements after wars, prisoner exchanges, paid ransoms, the military buildings, roads, rivers, passageways. The study contains the explanatory information about the contribution of the cities of Abbasid Sugûr and Avâsim to the defence of the country in particular, what each countries own border cities means for themselves.