Türkiye’de döviz kurları ile makroekonomik değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisinin değerlendirilmesi

Abstract

Döviz kuru, yabancı para birimlerinin yurtiçi para cinsinden değeri ya da yurtiçi paraların yabancı para cinsinden değeridir. Küreselleşmenin etkisiyle döviz kurunun uluslararası alanda etkin kullanılmaya başlaması döviz kurunun önemini arttırdı ve döviz kuru ülkelerin makroekonomik değişkenleri üzerinde etkili olmaya başladı. Türkiye'de 1980'li yıllardan itibaren ticari serbestleşmenin başlaması döviz kurlarının ekonomide önemli rol üstlenmesini sağladı. Çalışmanın amacı Türkiye'de 1980-2017 yılları arasında döviz kurundaki değişimlerin makroekonomik değişkenlere etkisini teorik çerçevede inceleyip ardından yıllık veriler kullanarak ekonometrik analizini gerçekleştirmektir. Çalışmanın amacı doğrultusunda reel döviz kuru ve makroekonomik değişkenlere ait zaman serileri Genişletilmiş Dickey-Fuller (ADF) birim kök testi ile durağanlaştırılmıştır. Birim kök testi ile durağan hale gelen zaman serileri arasındaki nedensellik ilişkisi Toda-Yamamoto nedensellik testiyle analiz edilmiştir. Toda-Yamamoto nedensellik testi sonucunda reel döviz kurundan nihai tüketim harcamalarına yani tüketime doğru bir nedensellik ilişkisi tespit edilmemiştir. Test sonucunda reel döviz kurundan ihracatın ithalatı karşılama oranına yani dış ticarete doğru bir nedensellik ilişkisine rastlanmamıştır. Nedensellik testi ile reel döviz kurundan tüketici fiyat endeksine doğru bir nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Analiz sonucunda reel döviz kurundan faiz oranına doğru bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Test sonucunda reel döviz kurundan işsizlik oranına doğru bir nedensellik ilişkisi gözlemlenmemiştir. Nedensellik testi sonucunda reel döviz kurundan büyüme oranına doğru bir nedensellik ilişkisine rastlanmamıştır. Çalışma sonucunda elde edilen ampirik bulgular ile Türkiye'de döviz kurunun makroekonomik değişkenler üzerinde etkili olduğuna ulaşılmıştır.

Exchange rate is the value of a foreign currency in relation to the domestic currency or the value of the domestic currency in relation to a foreign currency. With the impact of globalization, foreign exchange rates have been used more actively on an international level, which in turn increased their importance and foreign exchange rates began to influence macroeconomic variables of countries. In Turkey, trade liberalization which began in 1980s defined a significant role for foreign exchange rates in the economy. The purpose of this study is to examine within a theoretical framework the impact of foreign exchange rate changes on macroeconomic variables in Turkey between 1980 and 2017, moving onto an econometric analysis based on annual data. To serve this purpose, Augmented Dickey-Fuller (ADF) unit root test was used to stabilize the time series of real foreign exchange rates and macroeconomic variables. The causal relation between time series stabilized with the unit root test was analyzed with the Toda-Yamamoto causality test. The results of the Toda-Yamamoto causality test do not show a causal relationship between real foreign exchange rate and final consumption expenditure. As a result of the test, no causal relationship was observed between real exchange rate and export/ import coverage ratios, in other words foreign trade. The causality test demonstrated a causal relationship between real foreign exchange rate and consumer price index. As a result of the analysis, a causal relationship was found between real foreign exchange rate and interest rate. As a result of the test, no causal relationship was discovered between real foreign exchange and unemployment rate. The causality test did not show any causal relationship between real foreign exchange rate and growth rate. Empirical findings based on the study led to the conclusion that foreign exchange rates in Turkey have an impact in certain macroeconomic variables.