Sultan V. Murad’ın 93 günlük saltanatı

Abstract

Eylül 1840'da Sultan Abdülmecid'in ilk oğlu olarak dünyaya gelen V. Murad, Tanzimat Dönemi'nin de ilk şehzâdesiydi. 1861'de Sultan Abdülmecid'in vefatıyla tahta Sultan Abdülaziz geçerken V. Murad'da veliahd ilan edildi. 1867'de Sultan Abdülaziz'in Avrupa seyahatine katılan V. Murad, seyahat esnasında Avrupalı devlet adamlarının takdirini kazandı. İstanbul'a döndüklerinde Kurbağalıdere köşküne yerleştirilen V. Murad iktidara muhalif olan ve parlamenter sistemin gerekliliğini savunan Yeni Osmanlılar'la toplantılar yaptı. Köşkte yaptığı toplantıların harcamaları müsriflik boyutuna ulaşınca Galata Bankerleri 'ne borçlanmaya başladı. Bu borçlanma tahta geçtiğinde de devam ettiğinden devletin ekonomik yönden zarara uğramasına sebep oldu. Veliahdlığında Namık Kemal vasıtasıyla mason olan V. Murad, tahta geçtiğinde Osmanlı Devleti'nin ilk mason padişahı olarak tarihe geçti. Mithat Paşa ve Hüseyin Avni Paşa gibi aydınlarla dostluğunu ilerletmesi kendisine iktidar yolunu açtı. Mithat Paşa'ya meşrutiyet sözü veren V. Murad, Medrese talebelerinin ayaklanması sonucunda 30 Mayıs 1876'da tahta çıktı. Fakat Mithat Paşa'ya söz verdiği Kanun-ı Esasi'yi ilan etmedi. Bundan sonra Mithat Paşa, V. Murad'ı tahttan indirmek için çalışmalara başladı. V. Murad tahta çıktığında Osmanlı Devleti bir taraftan Rusya, Almanya, Avusturya-Macaristan, İngiltere, Fransa gibi büyük devletlerin emperyalizm politikaları ile mücadele ederken diğer taraftan da özgürlük, eşitlik, adalet gibi değerler ile kışkırtılan gayrimüslim halkın isyanları ile mücadele ediyordu. Türkler'i Balkanlardan atmak için "Doğu Sorunu"nu ortaya atan Büyük Devletler çözümü konusunda da fikir ayrılıkları yaşadı. İngiltere ve Fransa Islahat Fermanı'nın harfiyen tatbik edilmesini isterken Rusya, azınlıklara muhtariyet verilmesini ve Büyük Devletler'in garantisi altına alınmasını istedi. Mithat Paşa'nın etkisiyle İngiltere yanlısı siyaset izleyen V. Murad, isyanların sona ermesi için Umumî Af ilan etti. Büyük Devletler'in asilere yaptıkları askeri ve para yardımlarından dolayı Balkanlardaki isyan hareketlerine V. Murad'ın Umumî Af tedbirleri mani olamadı. V. Murad'ın gerek tahta çıkış aşamasında yaşadığı olaylar gerekse Sultan Abdülaziz'in ansızın ölümü ruh sağlığını kaybetmesine sebep oldu. Viyanalı Doktor Leidersdorf'un verdiği raporla 93 günlük saltanatına son verilen V. Murad tahttan indirilerek yerine II. Abdülhamit tahta geçti. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Sultan Abdülaziz, V. Murad, Mithat Paşa, Meşrutiyet, Büyük Devletler

Born in September 1840 as the firstborn son of Sultan Abdulmecid, Murad V was also the first prince of the Tanzimat era. Following the death of Sultan Abdulmecid in 1861, his brother Sultan Abdulaziz succeeded him, and Murad V remained crown prince. Accompanying his uncle on his journey to Europe in 1861, Murad V earned the respect of the European rulers. Upon returning Istanbul, Murad V was told to live in Kurbağalıdere Kiosk, where he arranged meetings with a group called Young Ottomans, critics of the current government, and argued that the parliamentary system needed urgent action. When those meetings costed too high, Murad V started borrowing from the so called "Galatia bankers". That borrowing continued even after he had ascended to the throne, ending up with an economic damage. Encouraged by Namık Kemal, Murad V converted to being a mason when he was crown prince, making him the first mason sultan of the Ottoman Empire. That he strengthened his bond with Mithat Pasha and Hüseyin Avni Pasha paved the way to the throne. Murad V promised Mithat Pasha that he would appoint a constitutional government and came to the throne on May 30, 1876 following a revolt by a group called Students of Madrasa. However, he did not declare the constitution unlike what he promised Mithat Pasha. In response, Pasha began to work against the Sultan Murad V. When Murad V ascended to the throne, the Ottoman Empire had been struggling not only against the policies of imperialism of such great powers as Russia, Germany, Austria-Hungary, England, and France, but also against the revolts of the non-Muslim communities triggered by such ideals as liberty, equality, and justice. In order to keep Turks out of Balkans, the Great Powers put the "Eastern Question" forward, and yet they had a disagreement about how to solve that question. England and France demanded strict adherence to the Reform Edict, while Russia demanded autonomy for the minorities. Influenced by Mithat Pasha, Murad V adopted a policy in favor of England, and granted a General Amnesty to end the revolts. Due to the military and financial support to the insurgents by the Great Powers, the uprising in Balkans could not be prevented even by the General Amnesty. Both some events having occurred during his ascending to the throne and Sultan Abdulaziz's sudden death made Murad V lose his mind. As a result, he was deposed after 93 days of rule with a medical report by the Viennese Dr. Leidersdorf, and Abdulhamid II succeeded him. Key words: Ottoman Empire, Sultan Abdulaziz, Murad V, Mithat Pasha, Ottoman Constitution