Fatma Aliye Hanım’ın eserlerinde kadın olgusu

Abstract

Kuruluşundan beri Batı uygarlığıyla etkileşim halinde olan Osmanlı Devleti, gerileme dönemiyle birlikte Batıyı kendisine model alan bir yaklaşım sergilemiştir. Gün geçtikçe farklılaşıp yeni boyutlar kazanan reformlar geliştirilerek iktisadi ve sosyal sorunlara çözüm bulunmaya çalışılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu, Batıda yaşanan siyasal, sosyal, ekonomik, fikri ve teknolojik alandaki gelişmelerin etkisi altında, birçok alanda yapısal dönüşümler geçirerek, o dönemde Batı dışı toplumları için kaçınılmaz hale gelen bir modernleşme sürecine dâhil olmuştur. Tanzimat Fermanı'yla birlikte hayatımıza giren Batılılaşma ve modernleşme kavramları ve bu kavramların bir olgu olarak değer kazanmasında 'kadın' simgesel bir rol oynamıştır. Bu süreç içerisinde kadının toplumsal kimliği her geçen gün daha artan bir öneme sahip olmuş, kadınla ilgili meseleler sık sık gündeme getirilmiştir. Osmanlı kadınları kendileriyle ilgili meselelere duyarsız kalmayıp gereken duyarlılığı göstermişlerdir. Çalışmanın en önemli kaynaklarından biri olan Tanzimat dönemi ünlü devlet adamı Ahmet Cevdet Paşa'nın kızı Fatma Aliye Hanım, babasının fikirlerinin etkisinde kalmış, babasının arzuladığı gibi sosyal hayatta öncü bir kadın olmayı başarmış ancak muhafazakâr Osmanlı kadını kimliğinden de uzaklaşmamıştır. Batı merkezli reformlar gelişirken kadının sosyal konumu gibi sorunların ortaya çıkmasıyla birlikte, kadınlık meselelerini işlemiş, kadının eğitimi, çalışma hayatına dahil olması gibi konularda gelenekçi bir çizgi izlemiştir. Bu amaçtan hareketle çalışmada Fatma Aliye Hanım'ın eserleri incelenmiştir. Modernleşme sürecinde kadınları ilgilendiren hemen her konuda çalışmalar yapan Fatma Aliye Hanım'ın düşünce dünyasını bilmek 19. Yüzyıl Osmanlı kadınını anlamak açısından önemli olmuştur. Eserlerinde değindiği konular kadının eğitimi, çalışması, evliliği, aile içerisindeki konumu hakkında olmuş ve bu konular üzerindeki fikirlerini milli ve İslami değerleri göz ardı etmeksizin işlemiştir. Bu düşünce ekseninde kaleme aldığı çalışmalarıyla da döneme damgasını vuran etkili bir yazar olmayı başarmıştır.

The Ottoman State, which has been interacting with Western civilization since its foundation, has taken an approach that modeled the West during the last stages. Reforms have been developed and new dimensions have been developed and economic and social problems have been tried to be solved. The Ottoman Empire underwent structural transformations in many areas under the influence of political, social, economic, intellectual, and tecnological developments in the West and involved in amodernization process which became inevitable for non-Western societies at that time. The concept of Westernization and modernization that has entered our lives with the Tanzimat edict and the role of these concepts as a phenomenon have played a symbolic role in 'women' issue. In this process, the social identity of women has been increasing day by day and the issues about women have been raised frequently. Ottoman women did not remain indifferent to issues related to themselves and showed the necessary sensitivity. Fatma Aliye, the daughter of Ahmet Cevdet Pasha, one of the most important thinkers of the tanzimat era was influed by his father's ideas, she succeeded in being a pioneer woman in social life as her father desired but she did not leave her identity as a conservative Ottoman woman. With the rise of problems such as the social position of women while the development of Western-based reforms, has embraced issues of feminity, followed by a traditionalist line on women's education, inclusion in working life. For this purpose, in this study, the works of Fatma Aliye Hanım's were examined. Knowing the world of thought of Fatma Aliye Hanım, who works on almost every topic of women in the process of modernization, has been important in terms of understanding the 19th century Ottoman woman. The subjects mentioned in her works have been about women's education, work, marriage, position in family and her ideas on these issues were analyzed without disregarding national and Islamic values. She has succeeded to be an influential writer with his works written on this axis of thought.