Sahîh-i Müslim’deki Hz. Peygamber’in savaşlarıyla (gazveleriyle) ilgili rivayetlerin tespiti ve siyer kaynaklarıyla karşılaştırılması

Abstract

Hz. Peygamber'in gerçekleştirdiği savaşları müstakil olarak ele alan çalışmalar megâzî literatürünü oluşturmaktadır. Hadis alanında kaleme alınan eserlerdeki mevcut malzemenin de Hz. Peygamber'in gazveleri hakkında bilgi içerdiği bilinmektedir. Bu çalışma Hadis kitaplarındaki Hz. Peygamber'in savaşları (gazveleri) ile ilgili rivayetlerin tespit edilmesi ve Siyer Bilim Dalı açısından malzeme değerinin ortaya konulması amacıyla yapılmıştır. Hadis kitaplarında yer alan Hz. Peygamber'in gazveleri ile ilgili bilgiler tespit edilirken, Kütüb-i Sitte içerisinde yer alan Müslim b. Haccâc'ın (ö. 261/875) el-Câmiu's-Sahîh adlı eseri ele alınmıştır. Bu eser Sahîh-i Buhârî ile birlikte Kur'an-ı Kerîm'den sonra en güvenilir kaynak olarak kabul edilmiştir. Eserde Hz. Peygamber'in söz ve davranışları çoğu zaman meydana gelen olaylar çerçevesinde de aktarılmıştır. Buna bağlı olarak megâzî ile ilgili bilgiler aktarılan bu olayların birer parçası halinde bulunmaktadır. Bu çalışmada Sahîh-i Müslim'deki megâzî kavramı içerisine giren bilgiler tespit edilmeye çalışılmıştır. Dolayısıyla Hz. Peygamber'in bizzat katıldığı savaşlar konumuzu teşkil etmektedir. Sahîh-i Müslim'de "Kitâbü'l-Cihâd ve's-Siyer" bölümü genelde bu bilgilerin yoğunlaştığı bölümdür. Ancak eserin tamamında Hz. Peygamber'in gazvelerine dâir bilgiler bulunmaktadır. Yapılan çalışmada Sahîh-i Müslim detaylı bir şekilde okunmuş ve tüm rivayetler incelenmiştir. Bu rivayetlerden megâzî ile ilgili olanlar tespit edilmiştir. Tespit edilen bu rivayetler bir araya getirilerek olaylar kronolojik olarak sıralanmıştır. Elde edilen bilgiler bazı siyer kitaplarıyla karşılaştırılmıştır. Yapılan karşılaştırmaya ilk dönem İslâm Tarihi müelliflerinden İbn Şihâb ez-Zührî (ö. 124/742) ve Musa b. Ukbe'den (ö. 141/758) gelen nakiller ile Vâkıdî (ö. 207/823) ve İbn Hişâm'ın (ö. 218/833) eserleri tâbi tutulmuştur. Karşılaştırma yapılırken elde edilen bilgiler tablolar halinde sunulmuştur. Araştırmanın sonucunda Sahîh-i Müslim'de megâzî ile ilgili azımsanmayacak ölçüde rivayetin yer aldığı tespit edilmiştir. Elde edilen bilgilerin bir kısmının mukayese yapılan eserlerle ortaklık gösterdiği, bir kısmının ise farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Bazı rivayetlerin de sadece Sahîh-i Müslim'de var olduğu diğer kaynaklarda yer almadığı görülmüştür.

The studies involving wars of the Prophet Muhammad, constitute the maghāzī literature. It is known that the existing narrations in the books of Hadith contain information about the wars of the Prophet Muhammad. This study was conducted in order to determine the narrations related to the wars of the Prophet Muhammad in Hadith books and to evaluate them in terms of sīrah. While the information about the wars of the Prophet Muhammad in the hadith books was determined, the book of Muslim b. Hajjāc (d. 261/875) which is in Kutub al-Sitte, was evaluated in al-Cāmi' al-Sahīh (Sahīh-i Muslim). The Sahīh-i Muslim and Sahīh-i Bukhārī are considered to be the most reliable sources after the Qur'an. The words and behaviors of the Prophet Muhammad are conveyed in Sahīh-i Muslim. In this study, the information entered into the concept of maghāzī in the Sahīh-i Muslim was tried to be determined. Therefore, our subject is the wars which the Prophet Muhammad personally participated in. Kitāb al-Jihād wa al-Sīrah section in Sahīh-i Muslim is generally the section where this information is concentrated. However, the entire book contains information about the wars of the Prophet Muhammad. In the study, Sahīh-i Muslim was read in detail and all narrations were examined. These narrations related to the maghāzī have been identified. These findings was gathered together and chronologically arranged. These narratives was brought together in chronological order. The information obtained was compared with some sīrah books. This information was compared with the books of Ibn Shihāb al-Zuhrī (d. 124/742), Musa b. Ukbe (d. 141/758), Wāaqıdī (d. 207/823) and Ibn Hishām (d. 218/833). The information obtained in comparison is presented in tables. As a result of the study, it was determined that there were many narrations related to maghāzī in Sahīh-i Muslim. It was determined that in some of the information obtained was a partnership with the sources that were compared and that in some of them were different. It is seen that some of the narrations are only in Sahîh-i Müslim and not in other sources.