Kastamonu düğün eğlencelerinde köçeklik geleneği

Abstract

Köçeklik geleneği, Osmanlı dönemi eğlence hayatında önemli bir yere ve işleve sahiptir. Tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yaparak Anadolu'nun önemli kültür ve sanat merkezlerinden birisi olan Kastamonu, maddi ve manevi değerlerini koruyarak geçmişten günümüze ulaştıran illerden birisidir. Kastamonu yöresi ve çevresinde günümüzde "köçek" terimi düğün eğlencelerinde profesyonel anlamda davul, zurna ve kemane müziği eşliğinde dans eden, erotizmden ve eşcinsellikten uzak olan kostümünü sadece şovunu sergilerken kullanan, Anadolu eğlence kültürünün bir parçası kabul edilen dansçı erkeklere verilen isimdir. Kastamonu yöresinde "köçek" olarak adlandırılan erkek dansçıların "sünnet düğünlerinde, kahve, kadın ve erkek eğlencelerinde, gelin alma (hak, konvoy, gelin çıkartma) seremonilerinde" dans ettirilmesi önemli bir gelenektir. Köçeklik geleneği Kastamonu kültürünün ve düğün eğlencelerinin ayrılmaz bir parçası olarak düşünülmektedir. Kastamonu yöresinde sahne sanatlarının en renkli dansçıları olan köçekler tecrübelerini usta çırak ilişkisiyle kuşaktan kuşağa devam ettirmişlerdir. Köçekler; dans ettikleri müzikleri ustaca söyleyebilen aynı zamanda davul, kemane, zurna enstrümanlarını da ustalık ile çalabilen birer müzisyenlerdir. Kastamonu yöresinde köçekler aynı ekipte çalıştıkları diğer ekip üyeleriyle de ayrılmaz bir bütündür. Yörede köçeklik mesleği ile ilgilenen kişilere saygı duyulmaktadır. Geçmiş yıllardaki düğün eğlenceleri; popüler kültür, teknolojinin ilerlemesi, köy düğünlerinin azalması, düğün sürelerinin kısalması ve göçler sebebi ile günümüzde önemini yitirmiş olsa da yöredeki köçekler günümüzde düğünlerin neşesi ve eğlencesi olarak kabul edilmektedir. Farklı mesleklere sahip kişiler tarafından köçeklik geleneği kültür olarak benimsenmekte ve gelecek kuşaklara aktarılması gereken bir gelenek olarak görülmektedir. Bu çalışma; Kastamonu ilinin zengin kültürünün günümüze aktarımının sağlanması, köçeklik geleneğinin ve köçek takımlarının düğünlerdeki ve toplumdaki yerinin ve sosyal statülerinin ortaya çıkarılması açısından önemli görülmektedir. Bu araştırmada, Kastamonu köçeklik geleneği hakkında "nitel ve nicel" araştırma yöntemleri bir arada kullanılmıştır. Araştırmacı tarafından hazırlanan anket soruları, Kastamonu ilinde ve ilçelerinde yaşayan katılımcılara (n:566); cinsiyet, ikamet, meslek, eğitim ve medeni durum vb. özellikler dikkate alınarak uygulatılmıştır. Anketin "coranbach alfa katsayısı" 86 olarak bulunmuştur. Araştırmanın nitel verileri, araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme yardımıyla toplanılmıştır. Köçeklik geleneğini yaşatan ekip üyeleri ve Kastamonu'da yaşayan yerel halktan 53 katılımcı ile yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır.

The dancer boys tradition has an important position and function in the Ottoman era entertainment life. Kastamonu having been one of the most important cultural and artistic centers of Anatolia, by hosting many civilizations is one of the cities conveyed preserving its moral and material values. The term of "köçek" (dancer boys) in Kastamonu region and around Kastamonu is the name given to the men who dance with drums, zurna and kemane music far away from the erotism and homosexvality and wear their costume only for their show, adopted as a pary of Anotolia entertainment culture It is an important tradition that people get men who are called as "köçek" (dancer boys) to dance at women and men's parties, in circumcision ceremonies and takıng bride ceremonies. The dancer boys tradition is considered as an inseparable part of Kastamonu culture and wedding ceremonies. The dancer boys, the most colorful dancers of the performing arts in the Kastamonu region have continued their experiences with master apprentice relationship from generation to generation. Dancer boys are the musicians who can sing their dance music and also play drums, kemane und zurna instruments professionally. Dancer boys are inseparable whole with the other dancers at the same team in the Kastamonu region. People, who are interested in the profession of traditional dancing "köçek", are respected. Although köçeklik (dancer boys) tradition has lost its importance due to the progress of technology, popular culture, decreasing of village wedding ceremonies, shortening of ceremony times and migrations; dancer boys in the region are accepted as the joy and fun of the wedding ceremonies. Köçek (dancer boys) tradition is accepted as a cultural heritage and seen as a tradition to be conveyed to future generations by people in different occupations. This work is seen important in terms of providing Kastamonu province's rich cultural heritage transmission to today and finding out the positions and the statues of dancer boys in wedding ceremonies and society. In this research, about Kastamonu tradition, "qualitative and quantitative" research methods have been used together. The survey questions prepared by the researcher were given to the participants living in Kastamonu and their districts (n:566); considering their, gender, residence, occupation, education and marital status etc. properties. The "cronbach alpha coefficient" kat of the questionnaire was found 86. The qualitative data of the study were collected with the help of semi-structured interview prepared by the researcher. The semi-structured interview was conducted with 53 participants from the local population living in Kastamonu and members of dancer boys who keep this tradition alive.