Borsa İstanbul sektör endeksleri ile döviz kurları arasındaki ilişkinin kriz dönemlerinde Türkiye’deki varlıklar üzerindeki etkisi

Abstract

Küreselleşme ile birlikte ekonomik krizler, döviz kurlarındaki değişimler, savaş dönemleri ve doğal afetler gibi birçok durum ülke borsalarını etkilemektedir. Borsa İstanbul'da (BIST) hem yabancı pay ortaklığının fazla olması hem de gelişmekte olan ülke olması nedeniyle yaşanan birçok durum Borsa İstanbul'u (BIST) da etkilemektedir. Bu çalışmada, Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi ve sektör endeksleri ile döviz kurları (Euro/TL, Dolar/TL ve Euro/Dolar) arasındaki ilişkinin Türkiye'deki kriz dönemlerindeki değişimlerinin araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmada 02/1997-11/2018 dönemi için Borsa İstanbul 100 endeksi ve 22 sektör endeksi ile döviz kurlarına (Euro/TL, Dolar/TL ve Euro/Dolar) ait aylık veriler kullanılmıştır. Serilerin durağanlıklarını araştırmak için geleneksel birim kök testlerinden; ADF(1979), Phillips-Perron(1988) ve KPSS(1992) birim kök testleri kullanılmıştır. Serilerde yapısal kırılma tarihlerini tespit etmek için; Zivot ve Andrews(1992), Lumsdaine ve Papell(1992), Lee ve Strazicich(2003,2004) ve Carrion-i Silvestre(2009) birim kök testleri ile analizler gerçekleştirilmiştir. Seriler arasındaki uzun dönemli ilişki ise; Gregory ve Hansen(1996), Hatemi-J(2008) ve Maki(2012) eşbütünleşme testi ile araştırılmıştır. Çalışma sonucunda; serilere uygulanmış olan yapısal kırılmalı birim kök ve eşbütünleşme test sonuçlarında elde edilmiş olan kırılma tarihleri incelendiğinde; 1998 Rusya krizi, Kasım 2000 ve Şubat 2001 bankacılık krizleri ve 2008 konut kredisi krizi tarihleri yapısal kırılma tarihlerini oluşturduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca kriz dönemleri dışında bulunan kırılma tarihleri araştırıldığında; 1999 yılında Türkiye'nin Marmara Bölgesinde yaşanmış olan Gölcük ve Düzce depremleri, 2003 yılında Türkiye'nin jeopolitik konumu nedeniyle ABD-Irak ülkeleri arasında yaşanmış olan savaş gerginliği ve Mayıs 2004'te ABD merkez bankasının faiz artırımı kararı gibi yaşanmış olan durumların endeksler üzerinde kırılma oluşturduğu sonucuna ulaşılmıştır.

With globalization, economic crises, changes in Exchange rates, war periods and natural disasters affect many countries' stock markets. Istanbul Stock Exchange(ISE) is also affected by the high number of foreign shareholding in Istanbul Stock Exchange (ISE) and the fact that it is a developing country. In this study, the relationship between the Istanbul Stock Exchange (ISE) 100 Index, sector indices and exchange rates (EUR/TRY, USD/TRY and EUR/USD) aimed to investigate the change in the crisis period in Turkey. Fort he period 02/1997- 11/2018, the data of ISE 100 index and 22 sector index and foreign Exchange rates (EUR/TRY, USD/TRY and EUR/USD) were used. To investigate stationary, traditional unit root tests ADF(1979), Phillips- Peron (1988) and KPSS (1992) were used. In order to determine the structural breaks in the series; Zivot and Andrews (1992), Lumsdaine and Papell (1992), Lee and Strazicich (2003,2004) and Carrion-i Silvestre (2009) were carried out by unit root tests. The long-term relationship between the series were investigated by cointegration test that are Gregory and Hansen (1992), Hatemi-J (2008) and Maki (2012). As a result, the break dates obtained in the structural breaks unit root and cointegration test results applied to the series are examined; 1998 Russia crisis, November 2000 and Frebruary 2001 banking crises and 2008 housing loan crisis dates were the result of the study of structural breaks. In addition, the break dates outside the crisis were investigated. It is concluded that some of the cases formed a break on the indices. These are the 1999 Earthquakes of Gölcük and Düzce in the Marmara Region, due to Turkey's geopolitical position, which experienced tension between the US-Iraq war in 2003 and the US central bank decided to raise interest rates in May 2004.