Nesâî’nin (ö.303/915) es-Sünen’indeki megâzî rivâyetlerinin tespiti ve siyer - megâzî kaynaklarıyla mukayesesi

Abstract

Hz. Peygamber'in hayatı her dönemde ilgi odağı olmuştur. Bunun neticesinde zamanla onun yaşamına dair bilgi sunan literatür ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri de Hz. Peygamber'in gazve ve seriyyelerinin tarihini konu alan megâzî literatürüdür. Megâzî literatürü dışında Resûlullah'ın tavsiyelerini ve fiillerini tespit etmeyi amaçlayan hadis ilmi de bu alanda malzeme sunmaktadır. Bu maksatla yazılan pek çok hadis kitabı bulunmaktadır. Hadis edebiyatında Kütüb-i Sitte ismiyle meşhur olan altı kitaptan biri de Nesâî'nin (ö.303/915) es-Sünen adlı eseridir. es-Sünen, Nesâî'nin rivayetleri seçerken sahih olanları almaya özen göstererek hazırladığı ahkâm merkezli yazılan bir hadis kitabıdır. Bu nedenle o her ne kadar tarihî bilgi verme amacı gütmese de Hz. Peygamber'in ahkâma dair davranışı ve söylemini naklederken onun hayatının her anına şahitlik edecek bilgiyi de aktardığı bir gerçektir. Bu bağlamda çalışmamızda Nesâî'nin es-Sünen adlı eserindeki megâzî rivayetlerinin tespiti yapılmış, akabinde tespit edilen bu bilgiler ilk dönem siyer-megâzî müelliflerinden İbn Şihâb ez-Zührî (ö.124/742), Mûsâ b. Ukbe (ö.141/758), Vâkıdî (ö.207/823) ve İbn Hişâm'ın (ö.218/833) eserleriyle mukayese edilmiştir. Bu tespit ve mukayese sonucunda bir hadis kitabı olarak es-Sünen'in megâzî rivayetleri bakımından değerinin ortaya konması amaçlanmıştır. Araştırmamızın sonucunda es-Sünen'de önemli sayıda megâzî bilgisinin bulunduğu görülmüştür. Nitekim tespit ettiğimiz üç yüz dokuz rivayetin on sekiz gazve ve dokuz seriyyeye dair bilgi sunması bu gerçeği göstermektedir. Bu bilgilerin diğer eserlerle karşılaştırılarak tahlil edilmesi neticesinde ise her iki literatürdeki bilgilerin çoğu zaman örtüştüğü, çok az bilginin farklılık arz ettiği ve bazen de Nesâî'nin diğer megâzî kitaplarında yer almayan fakat tarihî açıdan katkı sunan bilgilere yer verdiği ortaya çıkmaktadır.

The life of Prophet has been centre of attention in every period. As a result, the literature that provides information about his life has emerged over time. One of them is maghāzī literature on the history of Prophet's ghazwas and sariyyahs. In addition to maghāzī literature, the science of hadith, which aims to determine advice and manners from Prophet and help pass down soundly, offers materials in this field. There are many hadith books written for this purpose. Nasāī's Sunan is one of the six books known as al-Kutub al-Sitte. Al-Sunan is ahkām centered hadith book written carefully including only sahih hadiths. So, it is obvious that it conveys information witnessing to every moment of Prophet's life, discourse and manners, although it doesn't aim to give historicâl information. In this respect, in this study maghāzī riwāyas were determined and this information was analyzed by comparing it to the works of early authors such as İbn Shihāb al-Zuhrī (d.124/742), Musa b. Uqba (d.141/758), Wāqıdī (d.207/823) and Ibn Hishām (d. 218/833). As a result of this determination and comparison, it was aimed to show value of al-Sunan in terms of maghāzī riwāyas. In the end of the research, it was seen al-Sunan has a significant amount of maghāzī information. The fact that three hundred nine riwāyas offer information about eighteen ghazwa and nine sariyyahs proves it. As a result of the analysis, on both literature is mostly identical, little information differs or there is information that doesn't exist in Nasāī's other maghāzī books.