İslamcı dergilerde ekonomiye bakış : Büyük Doğu ve Hareket Dergisi örneği

Abstract

Cumhuriyet döneminde etkin birer yayın organı olan İslamcı dergiler, toplumsal ve siyasi meselelerde muhalefet görevi sürdürmüşlerdir. Özellikle iktisadi açıdan ele alınan yazıların mahiyetini tespit edebilmek, bunların hangi bakış açılarıyla değerlendirildiğini ortaya koyabilmek asıl amaç olmuştur. Bu noktadan hareketle, seçilen iki İslamcı derginin içinde bulunan ekonomi yazıları 21 adet kavram etrafında incelemeye tabi tutulmuştur. Bu kavramlar etrafında iki derginin bakış açısı karşılaştırma yöntemiyle ortaya konulmuştur. Dergilerin kurucuları olan Necip Fazıl Kısakürek ve Nurettin Topçu için de yine aynı yöntem benimsenip, önce bu iki düşünürün iktisadi düşünce dünyaları ortaya konulmuş, ardından fikir ayrılıkları noktasında karşılaştırmalar yapılmıştır. Çalışmanın İslam Ekonomisi alanına katkı sunabilmesi amacıyla özellikle bu iki düşünürün iktisat ve İslam ekonomisine dair düşüncelerine ağırlık verilmiştir. Hem dergilerin hem de kurucularının kapitalist sistem karşısında alternatif bir sistem önerip önermediklerini tespit etmek bu çalışmanın asıl sorularından biri olmuştur. Çalışmanın nihai sonucu olarak; Büyük Doğu dergisinin daha çok siyasi muhalefet organı gibi hareket ettiği, Hareket dergisinin ise siyasetten uzak bir anlayışla zihniyet ve fikir odaklı bir çizgiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda Hareket dergisi özelinde Nurettin Topçu'nun İslam sosyalizmi söylemi ön plana çıkmıştır. Öyle ki Topçu; İslam ekonomisini uygulayabilecek olan devletin ancak sosyalist bir devlet olabileceğini ifade etmiştir. Tedbirci, devlet yönetiminin yoğun olduğu, müdahaleci bir anlayışın tavsiye edildiği görülmektedir. Her iki düşünür adına ortaklık taşıyan bazı noktalar da olmuştur. İki düşünürün de oluş felsefesinden etkilenmesi bunlardan biridir. Oluş felsefesinden hareketle Necip Fazıl "aksiyon", Topçu ise "hareket" kavramını kullanmıştır. Bir diğer ortak bakış açısı ise hayatlarında ideolojik bir bakış açısına sahip olmalarıdır. Necip Fazıl İdeolocya Örgüsünü savunurken, Topçu'nun da İslam sosyalizmini ideolojik olarak benimsediği görülmüştür. Topçu ve Kısakürek'in farklılık arz eden düşünceleri arasında dikkat çekeni sanayi meselesidir. Kısakürek sanayileşmeyi kaçınılmaz olarak görürken, Topçu sanayileşmeyi toplumun ahlakı açısından felaket olarak değerlendirmiştir. Sonuç ve değerlendirme amacıyla ifade etmek gerekirse; her iki derginin ve her iki düşünürün, dönemin Türkiye'sinde toplumun nabzını tutarak tartışma konularına duyarsız kalmadıklarını, söz söyleme sorumluluğunu yerine getirdiklerini ifade edebiliriz

Islamist journals, which were active in the republican period, acted as opposition in social and political issues. In particular, to determine the nature of the manuscripts which were dealt with economically, and to reveal with the which points of view were written was the main goal of this study. In this context, the economic writings in the two selected Islamist journals were examined around 21 concepts. Around these concepts, the point of view of the two journals is presented by the comparison method. The comparison method was used for Necip Fazıl Kısakürek and Nurettin Topçu whom are the founders of journals. Firstly, the economic minds of these two thinkers were handled. Then differences of opinion were determined and comparisons were made. In order for the study to contribute to the field of Islamic Economics, especially the ideas of these two thinkers about economics and Islamic economics were given importance. To determine whether both journals and founders proposed an alternative system against the capitalist system was one of the main questions of this study. As the final result of the study; It was determined that Büyük Doğu journal acted more like a political opposition body, and Hareket journal had a mindset and an idea oriented line with a far from politics. In this context, Nurettin Topçu's discourse of Islam socialism was prominent in the Hareket journal. Even Topçu; He stated that the state that can implement the Islamic economy can only be a socialist state. It is seen that a government-oriented, interfering approach is recommended. There are some points that are common to both thinkers. One of them is that two thinkers are affected by the existential philosophy. Moving from the philosophy of existence Necip Fazıl used the action, and Nurettin Topçu used the concept of movement. Another common point of view is that they have an ideological perspective in their lives. While defending Necip Fazıl "İdeolocya Örgüsü", it was seen that Topçu adopted islamic socialism as well. Among the differentiating ideas of Topçu and Kısakürek is the industrial issue. While Kısakürek saw industrialization as inevitable, Topçu considered industrialization as a disaster in terms of the morality of the society. As a result we can stated that both the two journals and the two thinkers were not insensitive to the discussion subject in their period by holding the pulse of society. thus, they fulfilled their responsibilties.