Din ve tüketim : zorunlu birliktelik, eklemlenme ve çelişkiler

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'de 1980 sonrası neo-liberal politikaların uygulanmaya başlaması ile birlikte toplumun her kesimini bir biçimde etkileyen dönüşüm sürecinin dindar kesimin tüketim eğilimlerine yansıyan yönlerini betimleme ve analiz etme çabasını içermektedir. Çalışmada öncelikle ilgili literatür göz önünde bulundurularak tüketim kavramın anlamının değişimine odaklanılmış ardından 1980 sonrası yaşanan dönüşümün dindar kesimin değişen tüketim eğilimlerine yansıyan yönleri ile ilgili literatür sunulmuştur. Bu bilgiler ışığında görüşme tekniğiyle gerçekleştirdiğimiz alan araştırması ile aldıkları dini eğitimi ve bu alanda bir meslek sahibi olmaları sebepleri ile dindar olarak tanımlanan 33 kişilik örneklem grubuna 12 ana soru ve bu sorularla ilişkili alt sorular yöneltilerek katılımcıların tüketim eğilimleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Çalışma kapsamında belirlenen temel problem ve alt problemler ekseninde katılımcıların tüketim eğilimleri betimlenerek analiz edilmiştir. Çalışmada varılan sonuç ise şu yöndeki eğilimleri içermektedir: Dinsel/dini öğelerin modern tüketim nesneleri ve araçlarıyla mecburi, yakın, sıkı ancak çoğu zaman çelişkili ve gerilimli ilişkisi dindar kesimin ekonomik, sosyal, siyasi zeminlerde çeşitlilik gösteren tüketim eğilimleri ile yeni davranış, tutum ve yaşam tarzları ortaya çıkarmaktadır. Kendilerine has yaşam tarzları, idealler, manalar piyasa ekonomisinin mantığı, sunduğu imkânlar, bireyleri yönlendiren ve zaman zaman zorlayan yönleri ile sürekli olarak yeniden tanımlanmakta ve yorumlanmaktadır. Gerek literatürde değinilen diğer alan araştırmaları gerekse de bu çalışma kapsamında edinilen bulgular İslam/din ve tüketim arasındaki ilişkinin tek yönlü olmaktan ziyade karmaşık, değişken, çok yönlü olduğunu göstermiştir.

This study considers the consumption trends of the religious people in Turkey, and is to describe and analyze in the context of the transformation process, which affected every part of the society in a way with the implementation of neo-liberal policies after 1980's. The study focuses primarily on the change in the meaning of the concept of consumption by considering the relevant literature and than the effects of the transformation after 1980 on the changing consumption tendencies of the religious people were discussed. This study was conducted based on the qualitative research model. Main data was obtained by interview technique. In this frame, interviews were carried out with 33 people with religious professionals. People in the sample group were asked questions to understand their consumption trends. The data obtained were first described in the context of the problems of the study and then analyzed. The main results of the study include the following trends: while there is a necessary and close relationship between religious thought(s), attitudes and tendencies and the modern consumption trends, there is often a contradictory and tense relationship caused by this situation in the context of economical, social and political realms. The peculiar lifestyles, ideals and meanings of religious people are constantly being redefined and interpreted by the consumption concept and logic of the market. Both other the field surveys and the findings of this study reveal that the relationship between Islam/religion and the consumption is complex, variable and multifaceted rather than unidirectional.