Erzurumlu Âşık Reyhani’nin hayatı ve eserlerinin incelenmesi

Abstract

Anadolu yurt edinildiğinden beri ozanlık geleneği yüzyıllardır kesintisiz süre gelmiştir. Âşıklar kültürün aktarıcısı olarak hemen her toplumda hayat ile sanat arasında bağlantı kurabilen kişilerdir. Sözlü geleneğimiz, kültürün sürekliliğini taşıması yönüyle önem arz etmektedir. Âşıklık geleneği bu kültürü layığıyla taşıyıp sürekliliği için de usta-çırak olgusunu devam ettirmiştir. Âşıklar'ın kendi içinde şiirsel ve müzikal olarak ustalığını kanıtlamış çok sayıda kültür hizmetcisi vardır. Âşık Yaşar Reyhani ise bu kültüre emek veren, çıraklar yetiştiren bu geleneğin en önemli halkalarından biridir. 1932 yılında Erzurum'un Hasankale ilçesinde dünyaya gelen Âşık Yaşar Reyhani geçimini âşıklık yaparak sağlamıştır. 44 kırık hava eserini tür, genel değiştirici, güçlü sesleri, usul yönü, metronom, ses genişliği ve karar sesi üzerinden incelediğimizde ortaya çok kıymetli sonuçlar çıkmıştır. Kırık hava türkülerinde daha çok si bemol 2 ve fa diyez değiştirici işaretlerini kullanmıştır. Türkülerinde makam olarak hüseyni makamını işlemiş ve güçlü seslerinde daha çok 4. ve 5. sesleri kullanmıştır. Karar sesi olarak la sesi sıklıkla kullanılmış olup usül olarak daha çok 4/4'lük kullanmıştır. Metronom olarak sıklıkla Andante (77-108)'ye yer verilmiş olup ses genişliği analizimizde ise daha çok 5 ses aralığında türküler seslendirmiştir. Âşık Yaşar Reyhani'nin Emrah, Erbabi, Sümmani vb. çok değerli ozanlar yetiştiren Erzurum'da doğması, köylerine gelen ozanlarla tanışması, bölgenin eski ozanlarının eserlerini öğrenmesi iyi bir alt yapı oluşturmasını sağlamıştır. Sıkça kahvehane ve düğün ortamlarında bulunması Âşık Yaşar Reyhani'yi geliştirmiş ve yakın şehirlerden özellikle de Kars şehri âşıklarından etkilenmesine sebep olmuştur. Kendi kahvehanesinde de sıkça dostlarıyla birlikte olmuş ve çok kıymetli âşıklar ağarlayarak dinletiler vermiştir. Seslendirdiği eserleri konu ve anlam bütünlüğü üzerinden değerlendirdiğimizde dönemin tüm keyifli ve hüzünlü olaylarını işlediğini görmekteyiz. Tüm sorunlara eleştirel gözle bakabilen Reyhani özgürce şiirler ve türküler seslendirebilmiştir. Yaşadığı evliliklerinin dahi eserlerine konu olduğunu gurbet acısı çektiği dönemlerde hüznünü eserlerine yansıttığını görmekteyiz. Yurt içi ve yurt dışında sıkça organizasyonlara katılan âşığımız, varlığını ülke dışında da kanıtlamış ve fazla sayıda ödüllere layık görülmüştür. Konya'da ki Âşıklar Bayramında olan başarıları onu tüm ozanların arasında seçkin bir konuma getirmiştir. Michigan Üniversitesi'nin "fahri öğretmenlik" ünvanı ise bu durumu taçlandıran nitelikte olmuştur. Âşıklık geleneği için önem arz eden "doğaçlama" konusunda da ustaca yorumlar yaparak herkesi kendine hayran bırakmıştır. 1989 senesinde Erzurum'dan Bursa'ya ailecek göç etmiştir. Erzurum'da başlayan başarılı âşıklığı 10 Aralık 2006'da vefat ettiği Bursa'da da sürmüş ve önemli eserler seslendirmiştir.

The tradition of minstrelsy has continued non-stop for centuries since Anatolia became our homeland. As transmitters of culture, minstrels in almost all societies are those who can bridge daily life and art. Our oral tradition's importance comes from the fact that it perpetuates the culture. To this end, the minstrelsy in Anatolia maintains the master-apprentice relation. There are many minstrels who reached poetic and musical mastery, and Âşık Yaşar Reyhani is one of most important ones who labored for this culture and trained many apprentices. Âşık Yaşar Reyhani was born in 1932 in Hasankale, Erzurum, and he made his living as a minstrel. When we analyze his 44 "broken melodies", we end up with very important results in terms of type, accent, tempo direction, metronome, octave, and tonal center. B-flat 2 and F-sharp are the most often used semitones for the "broken melody" folk songs. Âşık Yaşar Reyhani mostly used the hüseyni melody type makam or and sang in 5 octaves, according to our analysis. He often used A (la) as the tonal center and 4/4 tempo. And he used Andante (77-108) as the metronome. The fact that he was born in Erzurum, home to other popular minstrels such as Emrah and Erbabi Summani; that he met with other folk poets who visited his village; and that he learned the songs of the previous minstrels of the area resulted in having a solid musical foundation. Performing often at weddings and in coffee shops in the region helped him improve his music, and it led him to be influenced by the musical tradition of the neighboring town, Kars. He also hosted many minstrels in his own coffeehouse and performed with them. When we analyze his work in its totality, we see that he included both cheerful and sad incidents of its time in his songs. As he approached his subject matter critically, he was able to freely write and perform poems and folk songs. Even his marriages and homesickness when he was living abroad became the subject of his songs. Often attending musical organizations in both Turkey and abroad, he also proved his success outside of his country and won many awards. Especially his success in Konya's Minstrels Festival gained him distinction among the Anatolian minstrels. His distinguished position was crowned by the honorary doctorate title awarded to him by the University of Michigan in the United States. Many were also impressed by his improvisations, which is an important part of the minstrelsy tradition. He and his family moved to Bursa in 1989 and continued his successful work there until he died on December 10, 2006.