Kur’an’da akıl

Abstract

Anahtar Kelimeler: Kur'an, Akıl, İnsan, İslam, Vicdan Akıl hakkındaki tartışmalar, düşünce tarihi kadar eskiye dayanır. Zira o, insanla beraber olan bir özelliktir. Bununla birlikte biz, konuya Kur'an'ın bakış açısını anlayabilmek için onun ifadelerinde yoğunlaşarak meseleyi ele almaya ve bunun için de, tarihte yaşanılan tartışmalardan ziyade, konuya Kur'an açısından bakmaya çalıştık. Gördük ki Kur'an, aklın ne anlama geldiğinden daha ziyade ne işe yaraması gerektiği üzerinde durmakta ve meselelerini fanteziler yerine fayda üzerine bina etmektedir. Zira o, aklı olmayanı muhatap almaz. Onun olmadığı yerde teklif ve mükellefiyetten bahsetmeye de imkan yoktur. Ona göre akıl, imana ulaştıran en önemli dinamiktir ve iman nimetinden mahrum olanları Kur'an, açık bir şekilde 'akılsız olarak nitelemektedir. Konuyu ele alırken Kur'an'ın kullandığı diğer kelimelerle birlikte aklın ne olduğu konusu, bütüncül manada ele alındığında görülmektedir ki o, sadece bir veya birkaç organın fonksiyonu değil, beyinden kalbe ve duyulardan duygulara kadar bir çok unsurun müşterek bir faaliyetidir. Aynı zamanda Kur'an'ın akla yüklediği görev ve fonksiyonlar açısından konuya bakıldığında da görülecektir ki o, sürekli faaliyet halindeki bir aklı nazara vermektedir ve onu faal hale getirebilmek için her fırsatta kevnî ayetlerden örnekler verip aklı, sürekli bir aktiviteye ve faaliyete davet etmektedir. Ancak akıl, iradeyle canlı tutulması gereken bir faaliyettir ve bu yönüyle Kur'an, hem onu besleyen amiller açısından, hem de aklı perdeleyen unsurlar bakımından hassasiye tini ortaya koymakta; her birisi, bir maksat için verilmiş olan duyu veya duyguların, dengesizleşerek insanı yönlendirmesine mani olmak için gizli ve açık bir çok engele dikkat çekmekte ve insanları intibaha davet etmektedir. Kur'an'ın akıl konusundaki hassasiyeti, Kur'an sonrasına da yansımış ve belli başlı yo rum farklılıklarının doğmasını netice vermiştir. Bilhassa Tefsir, Hadis, İslam Hukuku. Kelam ve Tasavvuf gibi ilimlerde, her ilmin hassasiyetleri açısından ele alındığı, düşün celerin bu açılardan temellendirilmeye çalışıldığı ve bilhassa Kelam ilminde yoğun tartışmaların yaşanmasını beraberinde getirdiği bir realitedir.