İhvan-ı Müslimin Hareketi ve Mısır siyasetine etkisi (1928-2015)

Abstract

Akdeniz, Afrika ve dünya enerji yataklarının önemli bir kısmının yer aldığı Mezopotamya jeopolitiğine yakınlığı ile birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Mısır, gerek küresel güçlerin etkisi gerekse de iç siyasi yapısındaki hareketlilik nedeniyle istikrarın baskı ile sağlanabildiği bir ülke hâline gelmiştir. Mısır siyasetinde baskın otoriterizme rağmen son bir asırda, toplumsal bir hareket olarak Müslüman Kardeşler etkili olmuştur. Hareket; açtığı okullar, kurduğu hastahaneler, organize ettiği yardım kampanyaları ile Mısır halkının sempatisini kazanmış, fakat yönetime karşı geliştirdiği eleştirel tespitler nedeniyle sürekli siyasi baskılara maruz kalmıştır. Müslüman Kardeşlerin bir sivil toplum kuruluşu mu yoksa sosyal ve siyasal bir hareketmi olduğu bugünde tartışılmaktadır. Fakat disiplinli üyelik yapısı, etkili lider kadrosu ve halk tabanına hitap eden faaliyetleri ile sürekli gündemde olmuştur. Kurulduğu 1928 yılından bu yana sürekli Mısır siyasetinde var olan hareket, bazı kesimlerce siyasi bir örgütlenme yapısının olmaması, sosyal fayda odaklı çalışmaları ile şiddetten uzak durması sebebiyle sivil bir toplum kuruluşu olarak değerlendirilmiştir. Kimi taraflarca, Mısır siyasetinde yaşanan bazı hadiselerde hareket üyelerinin isminin geçmesi ve İsrail'e karşı verdiği mücadele iletartışılan bir organizasyon olmuştur. Kimi taraflarca ise gerek Cemal Abdün Nasır gerek Enver Sedat ve gerekse de Hüsnü Mübarek dönemindeki siyaseti etkilemeye yönelik çabaları nedeniyle politik bir aktör olarak değerlendirilmiştir. 2010 yılında başlayan Arap Baharı rüzgârı Mısır'ı da etkilemiş otoriterizme karşı ayaklanan halk Tahrir Meydanı'nı doldurmuştur. Yakın siyasi tarihteki tecrübeleri nedeniyle otoriteye ters düşmek istemeyen hareket, başlangıçta gözlemci olsa da daha sonrasında sürece olan etkili katkısı ile Mübarek'in devrilmesinde önemli rol oynamıştır. Arap Baharı süreci ile Mısır siyasetinin birincil aktörü hâline gelen Müslüman Kardeşler, önce kurduğu siyasi parti ile Mısır Parlamentosunda çoğunluğu kazanmış, sonrasında üyesi olan Muhammed Mursi'nin Cumhurbaşkanı seçilmesi ile iktidar olmuştur. Fakat gerek siyasi tecrübesizliği ile Mısır siyasetini, Mısır'ın demokratik geleceğini kurma konusunda konsolide edememesi, gerekse de eski siyasi, ekonomik rejim bürokrasisinin etkisini kıramaması nedeniyle bir yıl gibi kısa bir süre sonrasında askeri bir darbe ile yönetimine son verilmiştir. Yapılan çalışmada Müslüman Kardeşlerin ideolojik yapısı, toplumsal ve siyasi faaliyetleri, iç dinamikleri ile kurulduğu zamandan bu yana Mısır siyasetine etkisi incelenerek analiz edilmiştir. Araştırma, alan çalışması ile birçok yerel gazete ve düşünürün fikirlerinden yararlanılarak, konuya ilişkin yerel ve uluslararası akademik kaynaklar taranarak yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Mısır, Müslüman Kardeşler, Hasan El Benna, Arap Baharı, Muhammed Mursi

Situated in close proximity to Mesopotamia, a geopolitical region where a considerable amount of the Mediterranean, African and world's energy resources exist and home to a number of civilizations, Egypt has been a country where stability can be achieved through oppression, due to the influence of the global superpowers and the dynamic nature of domestic politics. In spite of the authoritarian regime, the Muslim Brotherhood has been influential as a social movement since its foundation in the last century. On the one hand, the movement has gained people's sympathy because of the schools and hospitals they have opened and the charity campaigns they have organized, on the other hand, however, it has always been the victim of political oppression because of its critical attitude towards successive governments. The Muslim Brotherhood has been regarded neither as a non-governmental organisation, nor a political one. However, it has always been on the agenda due to its disciplined membership structure, effective leadership, and activities that have appealed to ordinary people. Present in Egypt's political life since its foundation in 1928, it has been regarded by some as a nongovernmental organisation due to the fact that it doesn't have a political structure, it is nonviolent and it places an emphasis on activities that bring about social benefits. For some, it has been regarded as a highly debated organisation due to the fact that some of its members are are so-called involved in some Egyptian political affairs and their campaign against Israel.And for some, it has been considered as a political actor due to their efforts to influence politics whilst Cemal Abdün Nasir, Enver Sedat, and Hüsnü Mübarek were in office. The Arab Spring that started in 2010 also effected Egypt and people who rallied against the authoritarianism gathered in Tahrir Square. With a view not to be at odds with the authority learned from the experience from the recent history of politics, despite only being observers in the beginning, with their effective contribution, the movement played an important role in the process of overthrowing Hüsnü Mubarek. Now being a primary actor in Egypt's politics with the Arap Spring process and establishing a political party, Muslim Brotherhood first gained the majority in the parliament and then became the ruling party after their member, Muhammed Mursi was elected as the president. However, as a resultof their lack of political experience in failing to bring together the heterogenic structure of Egypt politics towards establishing the democratic future of Egypt along with their inability to come over the effect of the established old political and economic regime bureaucracy, their government came to an end with a military coup in such a short time as one year. In this study, the ideological structure of Muslim Brotherhood, their social and political activities, inner dynamics and their impact on the politics of Egypt since its foundation has been analyzed. The thesis was written as a result of field study of many of local newspapers and the ideas of columnists, and after having examined the local and international academic literature on the topic. Keywords: Egypt, Muslim Brotherhood, Hassan Al Banna, Arab Spring, Muhammad Mursi