Mecmua-i murakkaat şah kuli mihrdar minyatürlerinde üslup ve ikonografi = Mecmua-i murakkaat şah kuli mihrdar style and iconography in his miniatures

Abstract

Aslı Farsça olan ve derleme anlamına gelen murakkaa, Türkçe'ye murakka' şeklinde geçerek albüm terimi olarak karşılık bulmuştur. Murakkaât, terimin çoğul halidir. Birkaç kâğıdın; buğday nişastası, jelatin, şap, su gibi malzemeler kullanılarak hazırlanan yapıştırıcı maddeyle birleştirilmesiyle ortaya çıkarılan murakka' geleneksel Türk sanatlarımızdan minyatür, tezhip ya da ebru gibi alanlarda karşımıza çıkar. Murakka'ların birleştirilerek klasik üslupta ciltlenmesi ile kitap murakka'lar ortaya çıkmıştır. Osmanlı Devleti'nde bilhassa minyatür sanatında rastladığımız murakka' genellikle minyatür albümleri ifade etmek için kullanılır. Şahkulu Mihrdar'ın Murakkaât" adlı eseri de bu türde ortaya konmuş eserlerden biridir. Mecmua-i Murakkaat Şah Kuli Mihrdar Osmanlı Devleti'nin 16. yüzyılına tarihlendirilen yazma eserlerinden biridir. Üç bölüm olarak ele alınan eserin birinci kısmı otuz bir adet varaktan meydana gelmiş olup Pançatantra, Kelile ve Dimne, Envar-ı Süheyli,Hümâyunnâme gibi farklı adlarla tanınan ancak konuları hükümdarlara ders vermek, yol göstermek, devlet büyüklerine yardımcı olmak olan hikâyeleri anlatan minyatürlerin yanı sıra kaynağını Şehname ve Mesnevi'den alan minyatürleride içerisinde barındırır. Eserdebulunan kırk bir adet minyatürlü varakta, seksen üç farklı minyatür yer almaktadır. Bunlarla birlikte Arapça, Farsça ve Çağatay Türkçesi ile yazılmış hatlara da yer verilmiştir. Murakkaat'ta yer alan minyatürler, 16. yüzyıl İran minyatürleriyle olduğu kadar, 16. yüzyıl Osmanlı minyatürleri ile de benzerlikler göstermektedir. Yapılan araştırmalar ve değerlendirmeler sonucunda minyatürlerin Kelile ve Dimne'ye değil bir Hümayunname'ye ait olduğu kanısına varılmıştır. Bu bağlamda minyatürlerin, tamamının değilse bile bir kısmının Şah Kuli ile öğrencisi Kara Memi ve ekibi tarafından yapıldıkları veya yapımında rol aldıkları sonucuna varılmıştır

The term murakkaa, which is originally Persian and means compilation, passed into Turkish as murakka' and is used as the equivalent of the term album. Murakkaât is the plural form of this term. Murakka' is formed by combining several pieces of paper with materials such as wheat starch, gelatine, alum and water, and this is encountered in traditional Turkish arts such as miniature, illumination or marbling. Murakkaât emerged as a result of book binding in the classical style. In the Ottoman Empire, murakka', which we come across especially in miniature art, is generally used to refer to miniature albums. Şahkulu Mihrdar's manuscript work called 'Murakkaât' is also a work of this type. This manuscript is dated to the 16th century in the Ottoman Empire. The first part of the manuscript, which is considered in three parts, consists of thirty-one leaves and consists of classics such as Pançatantra, Kelile and Dimne, Envar-ı Süheyli and Hümâyunnâme. Although these classic works have different names, they are composed of stories written with the aim of teaching, guiding and helping statesmen. In addition to the classics mentioned above, this manuscript also contains miniatures that take their sources from Şehname and Mesnevi. There are eighty-three different miniatures in the forty-one miniature leaves in this manuscript. In addition to these, calligraphy written in Arabic, Persian and Chagatai Turkish is also included. The miniatures in this manuscript are similar to 16th century Persian miniatures as well as 16th century Ottoman miniatures. As a result of the research, it was concluded that this manuscript belongs to a Humayunname, not to the Kalila and Dimne. In this context, it was concluded that some, if not all, of the miniatures were made by Şah Kuli and his student Kara Memi and his team, or that they took part in their production.