Zekeriyazâde Yahyâ Efeni'nin Osmanlı Vakıf ‎Hukukuna Katkıları = Zekeriyazâde Yahyâ's Contributions to the Ottoman Waqf Law‎

Abstract

Çalışmada Osmanlı'nın 17. yy'da yaşamış ve döneminin kilometre taşı olarak ‎değerlendirilebilecek güzide ismi Şeyhülislam Zekeriyazâde Yahyâ Efendi'nin vakıf hukuku ‎özelindeki fetvaları mukayeseli olarak incelenmiştir. Zekeriyazâde Yahyâ Efendi (ö. 1644)'yi ‎özellikle tercih etmemizin nedenleri arasında kendisinin fetvalarına en çok müracaat edilen iki ‎şeyhülislamdan biri olması ve fetva mecmuası üzerine en fazla derleme yapılan ‎şeyhülislamlardan olması etkili olmuştur. Kendisi üç padişahın bulunduğu dönemde toplam 18 ‎yıl meşihat makamında bulunmuştur.‎ Çalışmada vakıf hukukunun önemli meselelerinden olan "Vakfın Lüzumu ve Sıhhati", "Zürrî ‎Vakıflar" ve "Vakıf Mülklerin Kiralanma Usulleri" üç ayrı bölüm olarak ele alınmıştır. ‎Zekeriyazâde Yahyâ Efendi'nin görüşleri kendinden önceki (İbn Kemal, Çivizâde Muhyiddin ‎Mehmet Efendi, Ebussuûd Efendi, Sunullah Efendi, Hoca Sâdeddin Efendi, Hocazâde Esad ve ‎Mehmed Efendiler) ve sonraki (Minkârîzâde Yahyâ Efendi, Çatalcalı Ali Efendi, Feyzullah ‎Efendi, Yenişehirli Abdullah Efendi) şeyhülislamların görüşleri çerçevesinde mukayeseli olarak ‎ortaya konmuştur. ‎ Zekeriyazâde'nin daha çok vakıf mülklerin kiralanma usulleri ile ilgili "İcâreteyn" özelinde ‎vakıf hukukunu temelden şekillendirici ve uzun yıllar tatbik edilen hükümlerin inşasında kilit ‎bir rol aldığı tespit edilmiştir. Pek çok meselede kendisinden önce fetva bulunmadığı, kendisinin ‎verdiği fetvalar ile Osmanlı vakıf hukukuna yön verdiği ve özel bir konuma sahip olduğu tespit ‎edilmiştir. Diğer bölümlerde de önemli fevaları bulunmakla birlikte Yahyâ Efendi'nin Osmanlı ‎vakıf hukukuna olan asıl etki alanının İcareteyn başlığında görüldüğünü söyleyebiliriz‎.

In this study, the fatwas of Shaykhulislam Zekeriyazāde Yahyâ Efendi, a distinguished name of ‎the Ottoman Empire who lived in the 17th century and who can be considered as a milestone of ‎his period, on the law of waqf are examined comparatively. We chose Zekeriyazāde Yahyā ‎Efendi (d. 1644) because he was one of the two sheikhulislams whose fatwas were most ‎frequently consulted and because he was one of the sheikhulislams whose fatwa collections were ‎compiled the most. He held the office of mashihat for a total of 18 years during the reigns of three ‎sultans.‎ In this study, the important issues of waqf law such as "The Necessity and Validty of Waqf", ‎‎"Zürrî Waqfs" and "Leasing Procedures of Waqf Properties" are discussed in three separate ‎chapters. Zekeriyazāde Yahyā Efendi's views are presented comparatively within the framework ‎of the views of the preceding (Ibn Kamal, Çivizāde Muhyiddin Mehmet Efendi, Ebussuûd Efendi, ‎Sunullah Efendi, Hoca Sâdeddin Efendi, Hocazāde Esad and Mehmed Efendis) and following ‎‎(Minkarizāde Yahyâ Efendi, Çatalcalı Ali Efendi, Feyzullah Efendi, Yenişehirli Abdullah Efendi) ‎sheikhulislams. ‎ It has been determined that Zekeriyazāde played a key role in the construction of provisions that ‎fundamentally shaped waqf law and were applied for many years, mostly in the field of ‎‎"Ijāreteyn" related to the leasing procedures of waqf properties. It has been determined that there ‎were no fatwas before him on many issues, and that he shaped Ottoman waqf law with his fatwas ‎and had a special position. Although Yahyā Efendi also had important contributions in other ‎chapters, we can say that his main influence on Ottoman waqf law is seen in the title of Ijareteyn.‎