Müzehhip Kanbur Hasan Çelebi'nin İ.Ü. Nadir Eserler Kütüphanesi A.6549 Envanter Numaralı Mushaf-I Şerif'inin Tezhip Sanatı Açısından İncelenmesi = Musehhip Kanbur Hasan Çelebi's I.U. Examination of the Rare Work Library Mushaf-ı Sharif with Inventory Number A.6549 in Terms of Illumination Art

Abstract

Tarihi kitap sanatları içinde Orta Asya Türklüğüne kadar uzanan, kâğıdın icadı ve Kur'an-ı Kerim'in Mushaf haline getirilmesiyle yüzyıllar içinde renk ve motif bakımından zenginleşen tezhip sanatı, gelişerek sanatkârlar tarafından çok kıymetli ve sanat zevki bakımından müstesna eserler meydana getirilmiştir. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Nadir Eserler Kütüphanesi ve Türk İslam Eserleri Müzesi bünyesinde birçok Mushaf, el yazması ve matbu eserleri korumaktadır. Yüksek lisans tezi olarak yürütülen bu çalışmada, Hafız Osman hattı müzehhip Kanbur Hasan Çelebi'ye ait olan İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi'nin A.6549 envanter numaralı Mushaf-ı Şerif'i XVII. yüzyıl tezhip sanatı açısından incelenmiş bu bağlamda aynı hattat ve müzehhibe ait Türk İslam Eserleri Müzesi'nde bulunan XVII. yüzyıla ait 405 envanter numaralı Mushaf-ı Şerif'in tezhipli alanlarıyla karşılaştırılmıştır. Çalışma esnasında eserlerin görsellerine ve eskiz çizimlerine yer verilmiştir. Bilhassa eserde bulunan serlevha tezhibi, ketebe sayfası tezhibi, yüz on dört adet sure başı tezhibi ve yüz kırk bir adet Mushaf gülü tezhibi incelenmiş, bu bağlamda Mushaf gülleri form ve motif özellikleri bakımından gruplandırılmıştır. Sekiz farklı gruba ayrılan Mushaf güllerinden biri sadece ikili olduğu için farklı ele alınmıştır. Tezhipli alanlarda bitkisel motifler ağırlıklı kullanılmış bunun yanı sıra rumi motifi de sıkça görülmüştür. Eserin tüm tezhipli alanları motif, kompozisyon, renk ve işçilik bağlamında bütünlük sağlamaktadır. Müze ve kütüphanelerde bulunan Mushafların kataloglarının yapılması, içerdikleri hat, cilt, tezhip, ebru sanatları bakımından incelenmesi araştırmacılar için faydalı olacaktır.

The art of illumination, which is among the historical book arts, dating back to Central Asian Turks, and which has become richer in color and motif over the centuries with the invention of paper and the turning of the Quran into mushaf, has developed in the process and very valuable and exceptional works have been created by the artists. Many mushafs, manuscripts and printed works are preserved within the Istanbul University Library, Rare Works Library and Turkish-Islamic Arts Museum. In this study, carried out as a master's thesis project, Mushaf-ı Şerif, inventory number A.6549 of Istanbul University Rare Works Library, belonging to calligrapher Hafız Osman and Illustrator Kanbur Hasan Çelebi, was examined in terms of the art of illumination of the 17th century and this work compared with the illuminated areas of the Mushaf-i Sharif with inventory number 405 in the TurkishIslamic Arts Museum, which belongs to the same century, the same calligrapher and illuminator. The research also included images and sketches of the works. In particular, the manuscript illumination, ketebe page illumination, 114 surah head illuminations and 141 Mushaf rose illuminations in the work were examined, and in this context, Mushaf roses were grouped in terms of form and motif features. Since only one of the Mushaf roses, which are divided into eight different groups, is double, it is handled differently. While it is seen that floral motifs are predominantly used in illuminated areas, the Rumi motif is also frequently used. All illuminated areas of the work provide integrity in terms of motif, composition, color and workmanship. It will be useful for researchers to catalog the mushafs in museums and libraries and examine them in terms of the calligraphy, binding, illumination and marbling arts they contain.