Makroekonomik Göstergeler ve Döviz Kuru Arasındaki İlişkiler = Relationships Between Macroeconomic Indicators and Exchange Rate

Abstract

Döviz kuru, bir ülkenin ekonomik sağlığının ve uluslararası rekabet gücünün önemli göstergelerinden biridir. Reel efektif döviz kuru ise bir ülkenin para biriminin diğer ülke para birimlerine göre değerini, ticaret ağırlıklı bir ortalama ile hesaplayarak gösterir ve bu nedenle uluslararası ticaret ve yatırım akışlarını anlamada kritik bir role sahiptir. Reel efektif döviz kuru, sadece nominal döviz kurlarını değil, aynı zamanda ilgili ülkelerin fiyat seviyelerindeki değişiklikleri de dikkate alarak daha kapsamlı bir değerlendirme sunar. Bu çalışma, makroekonomik göstergelerin özellikle para arzı, işsizlik, ekonomik büyüme ve dış ticaret dengesi ile reel efektif döviz kuru arasındaki ilişkileri incelemektedir. Tezin temel amacı, bu faktörler arasındaki etkileşimi analiz ederek, ekonomik istikrar ve döviz kuru üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır. Bu kapsamda Ocak 2012 – Aralık 2023 arasındaki aylık frekanstaki verilere Toda-Yamamoto Nedensellik ve ARDL Eşbütünleşme Analizleri uygulanmış ve Hata Düzeltme Modeli ile kısa ve uzun-dönemli sonuçlara ulaşılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar metodolojik sırayla değerlendirildiğinde nedensellik ilişkileri açısından para arzının ve sanayi üretiminin reel efektif döviz kurunun nedeni olduğu sonucuna ulaşılmıştır. ARDL eşbütünleşme analizi sonuçları değerlendirildiğinde, para arzının reel efektif döviz kuru üzerindeki etkisi değerlendirildiğinde kısa dönemde negatif olan etkinin uzun dönemde pozitif olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Dış ticaret dengesini temsilen ele alınan ihracatın ithalatı karşılama oranı sadece kısa dönemde olmak kaydıyla reel efektif döviz kuru üzerinde negatif etkili bulunmuştur. Büyümeyi temsilen kullanılan sanayi üretimindeki değişim reel efektif döviz kuru üzerinde kısa dönemde pozitif, uzun dönemde negatif şekilde saptanmıştır. İşsizlik oranının ise, ne kısa- ne de uzun-dönemde reel efektif döviz kuru üzerinde anlamlı bir etkisi saptanmamıştır.

The exchange rate is one of the crucial indicators of a country's economic health and international competitiveness. The real effective exchange rate, however, shows a country's currency value relative to other countries' currencies by calculating a trade-weighted average, thus playing a critical role in understanding international trade and investment flows. The real effective exchange rate provides a more comprehensive evaluation by taking into account not only nominal exchange rates but also changes in the price levels of relevant countries. This study examines the relationships between macroeconomic indicators, particularly money supply, unemployment, economic growth, trade balance, and the real effective exchange rate. The main objective of the thesis is to analyze the interaction between these factors and to highlight their effects on economic stability and the exchange rate. In this context, Toda-Yamamoto Causality and ARDL Cointegration Analyses were applied to monthly frequency data from January 2012 to December 2023, and short and long-term results were obtained using Error Correction Model. When the results of the research are evaluated in methodological order, it is concluded that in terms of causality relationships, money supply and industrial production are the causes of the real effective exchange rate. Upon evaluating the effects of money supply on the real effective exchange rate, it is found that the negative impact in the short term turns positive in the long term. The ratio of exports to imports, representing the trade balance, was found to have a negative impact on the real effective exchange rate only in the short term. Changes in industrial production, representing growth, were found to have a positive short-term and negative long-term effect on the real effective exchange rate. The unemployment rate did not have a significant impact on the real effective exchange rate in either the short or long term.