Nedîm Dîvânı'nda saraylar ve sarayın mimarî unsurları = Palaces and architectural elements of the palace in Nedîm Dîvâni

Abstract

18. yüzyıl Lâle Devri Osmanlı için değişimin yaşandığı devirdir. Bu dönemde pek çok alanda yeniliğe gidilmiştir. Özellikle çokça saray, köşk ve yalı inşa edilmiştir. İnşa edilen saraylar olduğu gibi kalmamış, buralarda devamlı eğlence hali hasıl olmuştur. Bu yenilikler edebiyatta da kendisini göstermiştir. Yeniliklerin gerçekçi ve canlı tezahür ettiği şairlerden en önemlisi de Nedîm'dir. İstanbul'u çok sevmesiyle de bilinen Nedîm, Lâle Devri'nin bu canlılığı içinde köşk, saray ve kuytu köşeyi ayrıntılarıyla şiirinde anlatmıştır. Çalışmada Nedîm Dîvânı'nda yer alan saraylar tespit edilmiş ve sarayın mimarî unsurları incelenmiştir. Temel amaç 18. yüzyıl şairi Nedîm'in şiirinde saray ve saray mimarîsinin ele alınışını tespit etmek ve Nedîm'in şiirinde saray mimarîsine dair toplu bir çalışma oraya koymaktır. Nedîm Dîvânı taranmış olup sarayın mimarî unsurlarının tespitinin ardından ilgili kaynaklar yardımıyla Nedîm'in yansıttığı çerçevede saray mimarîsi açıklanmaya çalışılmıştır. Her şair gibi Nedîm de mensup olduğu devrin yaşantısını şiirine aksettirmiştir. Bilhassa Nedîm bunu gerçekçi ve canlı bir biçimde yapmaktadır. Sarayı ele alışı yalnızca sarayın fizikî tasvirini çıkarmakla kalmamış, sarayın tarihine dair de bilgiler vermiştir. Beyitler açıklanırken özellikle tarih düşülen kıtalarda bu bilgilere değinilmiştir. Çalışmada evvela Nedîm'in hayatı ve eserlerine değinilmiştir. Ardından 'Saraylar' başlığı altında tespit edilen yirmi saray açıklanmıştır. 'Saray Mimarîsinin Temel Yapıları' üst başlığı altında tespit edilen maddeler beyitlerle açıklanmaya çalışılmıştır. Son başlık olan 'Sarayın Diğer Mimarî Yapıları' başlığı altında beyitlerle madde açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışma neticesinde Nedîm'in yaşadığı devirle iç içe olduğu, saray mimarîsini şiirinde gerçekçi biçimde, ayrıntılarıyla işlediği ve Lâle Devri'ni tüm canlılığıyla şiirine yansıttığı tespit edilmiştir.

The 18th century Tulip Age is the period of change for the Ottomans. In this period, innovations were made in many areas. In particular, many palaces, mansions and mansions were built. The palaces built did not remain as they were, and a constant state of entertainment emerged here. These innovations have also shown themselves in literature. The most important of the poets in whom innovations are manifested realistically and vividly is Nedîm. Nedîm, who is also known for his love for Istanbul, described the mansion, palace and nook in detail in his poem in this liveliness of the Tulip Age. The palaces in Nedîm Dîvân were determined and the architectural elements of the palace were examined. The main purpose is to determine the treatment of palace and palace architecture in the poetry of the 18th century poet Nedîm and to put a collective study of palace architecture in Nedîm's poetry. The Diwan of Nedîm was scanned, and after the architectural elements of the palace were determined, the palace architecture was tried to be explained within the framework reflected by Nedîm with the help of relevant sources. Like every poet, Nedîm reflected the life of the era he belonged to in his poetry. Nedîm, in particular, does this realistically and vividly. His handling of the palace not only gave a physical description of the palace, but also gave information about the history of the palace. While explaining the couplets, this information is mentioned, especially in the stanzas where the date is dropped. In the study, first of all, Nedîm's life and works were mentioned. Then, twenty palaces identified under the heading of 'Palaces' were announced. The items identified under the heading of 'Basic Structures of Palace Architecture' were tried to be explained with couplets. Under the last title, 'Other Architectural Structures of the Palace', the article was tried to be explained with couplets. As a result of the study, it has been determined that Nedîm is intertwined with the period he lived in, that he processed the palace architecture realistically and in detail in his poetry, and that he reflected the Tulip Age in his poetry with all its vividness.