Begavî Tefsiri'nde Kelâmî Yorum = Islamic Theology İnterpretation in Bagavi Tafsir

Abstract

İmam Begavî, hicri 5. asrın sonu ile 6. asrın başlarında yaşamış ve farklı alanlarda eserler kaleme almış çok yönlü bir âlimdir. Fıkıh, hadis ve tefsir alanlarında eserler yazmış; fakîh, muhaddis ve müfessir olarak kayıtlara geçmiştir. Eserlerinin büyük çoğunluğunu Arapça, bir kısmını ise Farsça kaleme almıştır. Müellifin bu çalışmaya konu olan eseri Meâlimü't-Tenzil adlı tefsiridir. Begavî'nin farklı alanlardaki yetkinliği tefsirine de yansımıştır. Rivâyetleri muhaddis kimliğiyle tenkit etmiş, israiliyat içeren bilgileri almamaya çaba göstermiş ayrıca bir Şafiî fakîhi olarak da ahkâm âyetlerinin üzerinde durmuştur. Kıraat alanında da eseri olan Begavî, tefsirini kıraat alanında vermiş olduğu bilgilerle de zenginleştirmiştir. Tefsirinde en fazla yararlandığı kaynak kendi doğumundan kısa bir süre önce vefat etmiş olan Sa'lebî'nin(v.427) el-Keşf ve'l-beyân ʿan tefsiri'l-Ḳurʾân adlı tefsiridir. Begavî, bu tefsirdeki rivâyetleri kitabına alırken bazı rivâyetleri muhaddis olmasının da etkisiyle tenkit etmiş ve eserine almamıştır. İşte hem Begavî'nin farklı alanlardaki bu ilmî müktesebatı hem de içerisinde yaşamış olduğu dönem onun tefsirini her açıdan incelenmeye değer kılmaktadır. Bu çalışmada Begavî tefsiri kelâmî açıdan incelenmiştir. İnceleme yapılırken İslam tarihinde ilk fırkaların/itikadî mezheblerin oluşmasına ve ayrışmasına sebep olan bazı temel meseleler ilgili âyetler ışığında incelenmiştir. Kelâmî görüşler ortaya konulurken temel kelâm kitaplarından da yararlanılmıştır. Netice olarak itikadî görüşlerinin, selefe yahut Şafiî fakîhi olmasının da etkisiyle Eş'arîliğe uygun olduğu söylenilen Begavî'nin, genel itibariyle bu çizgide olmakla birlikte Maturîdîliğe uygun düşen görüşlerinin de olduğu ortaya konulmuştur. Bunun doğal sonucu olarak onun hiçbir mezhebe taassupla bağlanmadığı da teyit edilmiştir. Tüm bunlarla birlikte araştırma yapılırken tefsir ve kelâm ilimleri arasındaki organik bağ bir kez daha ortaya çıkarılmıştır.

Imam Bagavî is a many-minded scholar who lived at the end of the 5th century and at the beginning of the 6th century.He wrote works in the fields of fiqh, hadith and commentary; he was recorded on the books as a fakih, muhaddis and glossator.He wrote most of his works in Arabic and some of them in Persian. The author's work is the subject of this study is the interpretation of Meâlimü't-Tenzil. Bagavî's competence in different fields reflected in his this work,too. He criticized the rumors with the identity of Muhaddis and tried not to receive information containing Israeliat. He also focused on the verses of Ahkam as a Shafii Fakih. Bagavî, who has a work in the field of the qiraah( reading Qur'an) enriched his interpretation with the information he gave in the field of the qiraah.The highest benefit in the commentary is the exegesis of Sa'lebi (v.427) who passed away shortly before his birth.Bagavi criticized some of the narratives in this interpretation with the effect of being Muhaddis and did not take his work. Both the scientific intake of Bagavî in different fields and the period in which he lived make his interpretation worth examining in every aspect. In this study, Bagavî's commentary was examined in terms of theology. In the examination, some basic issues that led to the formation and separation of the first frigates/itikâdî sects in Islamic history were examined in the light of the relevant verses.While the Kalami views were revealed, basic Kalam books were also used.As a resûlt, it is revealed that Bagavi, whose views are said to be incompatible with the Esharia by the effect of being a predecessor or being a Shafi faqih,are also in that way in general, but also in accordance with maturidism.As a natural consequence of this, it has been confirmed that it is not related to any sect. In addition, the organic link between sciences and theology sciences was once again revealed.