Seyyid Cemaleddin Afganî'ye Göre Devlet ve Toplum = State and Society According to Seyyid Jamaluddin Afghani

Abstract

On dokuzuncu yüzyılın çalkantılı siyasi ve entelektüel ikliminde doğan Seyyid Cemaleddin Afganî, yaşamı, düşünceleri ve yaptığı siyasi faaliyetleri ile hem dönemi hem de daha sonraki dönemlerde İslam ülkelerinde en çok konuşulan ve tartışılan kişilerden biri haline gelmiştir. Sevenlerince Batı sömürgeciliğine karşı mücadelenin öncüsü, doğuyu uykusundan uyandıran İslam mücahidi ve muhaliflerine göre büyük din tahripçisi olarak bilinen Afganî, özellikle siyasal hayatı ve görüşleri açısından araştırılamaya değer bir nitelik taşımaktadır. Onun siyasal hayatına dair yapılan incelemeler, Afganî'nin radikal düşüncelerinin yanı sıra dönemin siyasi olaylarına karşı tutumunu da gözler önüne sermektedir. O, toplumu ve Müslüman milletleri kendi içlerinde birleştirme fikrine yoğun bir şekilde çalışmıştır. Afganî, düşüncelerini hayata geçirebilmek için o dönemdeki İslam toplumlarının siyasi gündemini meşgul eden temel meseller hakkındaki görüşlerini dile getirmiştir. Bunlar içinde Müslüman halkının yönetiminin mahiyeti, Müslüman yöneticilerinin kimlik ve şahsiyetleriyle ilgili problemleri ve halifelik gibi olanlar sayılabilir. Afganî, İslam ülkelerinde otoriter devletlerin yerine, siyasi, ırkı farklılıklar olmaksızın, halkın hak ve ayrıcalıklarını korumak, aile bağları yerine dini bağların ön planda tutulduğu, ülkeye huzuru, barışı getiren ve İslam ümmetinin birliğini sağlamak için şuraya dayalı güçlü bir devletin kurulması gerektiğini savunmuştur. Bu çalışmada Afganî'nin, devlet ve toplum anlayışıyla alakalı görüşleri üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda Afgani'nin siyasi düşüncesi, devletin temeli ve önemi, hükümet ve yönetim, otoriter yönetim, anayasal sisteme bakışı, sömürgecilik, Müslümanların geri kalma sebepleri ve İttihadı İslam düşüncesi gibi konular ele alınacak. Bununla beraber Müslümanların sömürgeciliğe karşı durabilmeleri için neler yapmaları gerektiği hususundaki fikirleri ve bu uğurda yaptığı mücadeleler incelenmeye çalışılmıştır. Bunun yanı sıra, Afganî'nin İslam birliği ideali ve ideal bir toplumun oluşturulmasıyla insanları mutluluğa ulaştırmak için önerdiği yöntemler de çalışmanın önemli konuları arasında yer almıştır.

Seyyid Jamal al-Din al-Afghani, who was born in the turbulent political and intellectual climate of the nineteenth century, became one of the most talked-about and debated figures in both his era and subsequent periods in the Islamic countries due to his life, thoughts, and political activities. Regarded by his admirers as a pioneer in the struggle against Western colonialism, an Islamic jihadist awakening the East from its slumber, and by his opponents as a great destroyer of religion, Afghani is particularly noteworthy for his political life and views. Studies of his political life reveal not only Afghani's radical ideas but also his stance towards the political events of the time. He worked intensively on the idea of uniting society and Muslim nations internally. Afghani expressed his views on the fundamental issues that occupied the political agenda of the Islamic societies of that time in order to realize his ideas. These include the nature of Muslim governance, problems related to the identity and personalities of Muslim rulers, and matters such as the caliphate. Afghani advocated for the establishment of a strong state based on shura that would protect the rights and privileges of the people, prioritize religious ties over familial ties, bring peace and tranquility to the country, and ensure the unity of the Islamic ummah, replacing authoritarian states in Islamic countries, without racial differences. This study focuses on Afghani's views on state and society. In this context, topics such as Afghani's political thought, the foundation and importance of the state, government and governance, authoritarian rule, his view on constitutional systems, colonialism, the reasons for the backwardness of Muslims, and the concept of Islamic unity will be discussed. Additionally, his ideas on what Muslims should do to resist colonialism and the struggles he waged for this purpose are examined. Furthermore, Afghani's ideal of Islamic unity and the methods he proposed for creating an ideal society to bring people to happiness are also among the important topics of this study.