AİHM ve AYM kararları çerçevesinde vergileme ilkeleri ve mülkiyet hakkı = Taxation principles and property right within the framework of the decisions of the european court of human rights and the constitutional court

Abstract

Vergilendirme kamu gücüne dayanarak kamu giderlerini karşılamak üzere cebir altında yapılmaktadır. Devlet bu mutlak gücü kullanarak mükellefe yükümlülükler getirmesinin yanında, idarenin keyfiyetini önlemek ve mükellefe tanınan hakların korunmasını yasa aracılığıyla sağlanmaktadır. Anayasa madde 73 vergilemenin her ne kadar temelini oluşturuyor olsa da Anayasanın 2., 10., 13., 20., 35., 36. Maddeleri de doğrudan ya da dolaylı vergileme ilkelerine kaynak teşkil etmekte. AİHS maddelerinde doğrudan vergilendirme ilkeleriyle ilgili hükümler içermez. Ancak mülkiyet hakkı ve adil yargılanma hakkını ele alan maddeleri aracılığıyla, AİHM hukuki güvenlik ilkesinin vergisel müdahalelerle ihlal edilip edilmediğinin, kamu yararına yapılan vergisel müdahalelerin ölçülülüğünün, orantılılığının, öngörülebilirliğinin, kanuniliğinin ve geriye yürümezliğinin denetimi yapıldığı kararlarla gözlemlenmiştir. AYM'nin incelediğimiz içtihatlarındaki vergisel ilkelerin AİHM içtihatlarında da ortak olarak kanunilik ilkesin, ölçülülük ilkesinin altı ilkelerinden orantılılık ilkesinin, eşitlik ilkesinin, hukuk güvenliği ilkesinin ele alındığı gözlenmiştir. Vergilemede yorum yapılırken kanuni sınırlar içerisinde öngörülebilir bir sonuca ulaşıldığı takdirde hukuki olduğunu, geriye yürümenin mükellef lehine olmadığı sürece hukuki olmadığı, mülkiyetin yalnız kanunla ve kamu yararına orantılı olarak kısıtlanabileceği yönündeki ortak içtihatların olduğu tespit edilmiştir.

Taxation is imposed under coercion to meet public expenditures based on public power. In addition to imposing obligations on the taxpayer by using this absolute power, the state ensures the protection of the rights granted to the taxpayer and to prevent the arbitrariness of the administration through the law. Although Article 73 of the Constitution constitutes the basis of taxation, Articles 2, 10, 13, 20, 35, 36 of the Constitution are also the source of direct or indirect taxation principles. The ECHR does not contain provisions directly related to taxation principles. However, through its articles dealing with the right to property and the right to a fair trial, the ECtHR has observed that the principle of legal security is violated by tax interventions, and the proportionality, foreseeability, legality and non-retroactivity of tax interventions in the public interest are checked. It has been observed that the tax principles in the jurisprudence of the Constitutional Court, which we have examined, are also common in the jurisprudence of the ECtHR, the principle of legality, the principle of proportionality, the principle of equality, and the principle of legal security. It has been determined that there are common jurisprudences that interpretation in taxation is legal if a foreseeable result is reached within the legal limits, that retroactivity is not legal unless it is in favor of the taxpayer, and that property can only be restricted by law and proportionally to the public interest.