Süleymaniye Kütüphanesi Kılıç Ali Paşa 2 Envanter No'lu Mushaf'ın Tezyini Açıdan İncelenmesi = Examination in terms of Decoration of the Mushaf No. 2 at Kılıç Ali Pasha Collection of Süleymaniye Library

Abstract

Tezhip sanatı yüzyıllardan beri süregelmiş köklü ve kadim bir sanattır. Türklerin İslamiyet ile tanışması ve Mushaf'ı kutsal kitapları olarak görmeleriyle birlikte sanatkarların tüm hünerlerini gösterecekleri ana sanat icra zemini haline gelmiştir. Sanatkârlar geçmişten günümüze Kur'an-ı Kerim'i hem en güzel şekilde kaleme almakta hem de onu kıymetli bezemeler ve kap (cilt) ile kuşatmaya devam etmektedirler. Mushaflarda genel olarak zahriye tezhibi, serlevha tezhibi, sûre başı tezhibi, gül, durak ve ketebe sayfası olarak adlandırılan alanlara bezeme uygulanır. Bu araştırmaya konu alınan eser Süleymaniye Kütüphanesi Kılıç Ali Paşa Koleksiyonu 2 envanter numaralı Kur'an-ı Kerim'in tezhip sanatı açısından incelenmesidir. İncelenen Kur'an-ı Kerim ile ilgili olarak künye bilgilerinin olduğu bir tezin dışında bu anlamda konu alındığı herhangi bir kaynağa rastlanmamıştır. Tarafımızdan hazırlanan tezin konusu olan Kuran-ı Kerim'in tezyinat içeren unsurları analiz edilerek daha fazla görsel veri ve desenle tezhip sanatı ile ilgilenen araştırmacılara bir yazma eseri daha tanıtma imkânı sunulmuştur. Öncelikle Süleymaniye Kütüphanesi Kılıç Ali Paşa Kütüphanesi 2 demirbaş numaralı esere dair diğer kaynaklar temin edilmiştir. Eserin 265 adet çift sayfa şeklinde taranmış görsel dosya verisi bulunmaktadır. Bu sayfaların içinde bulunan serlevha, sûre başları ve güllerden oluşan tezyini sahalar araştırmanın kapsamı olarak sınırlandırılmıştır. Konu ile alakalı genel araştırma nitel araştırma yaklaşımlarından biri olan doküman analizi yöntemi ile yürütülmüştür. Elde edilen görsel veriler detaylı bir şekilde incelendikten sonra plan ve desen çizimleri yapılmıştır. Sûre başı tezhiplerinde benzer plan şemalarına ait olanlar gruplandırılmış elde edilen tüm veriler değerlendirmeleriyle birlikte sunulmuştur. Döneminin sanat anlayışına dair bilgileri bünyesinde barındıran bir kaynak olarak kayıt altına alınması ve ulaşılabilir veri haline getirilerek literatüre katkı sağlaması amaçlanmıştır. Hazırlanan tez üç bölümden oluşmakta bunlar; Birinci Bölüm: Mushaf Tezhibi, Cildi ve Bezeme Teknikleri, İkinci Bölüm: Süleymaniye Kütüphanesi Kılıç Ali Paşa 2 Demirbaş numaralı Mushaf'ın tezyini açıdan incelenmesi, Üçüncü Bölüm: Tipoloji kısmını içermektedir. Tez sonuç, kaynakça, ekler ve özgeçmiş ile son bulmaktadır.

The art of illumination is a deep-rooted and ancient art that had been going on for centuries. With the Turks' acquaintance with Islam and seeing the Mushaf (Qur'an) as their holy book, it had become the main artistic performance ground where the craftsmen would show all their skills. They both wrote the Qur'an in the most beautiful way and surrounded it with precious ornaments and a cover (binder). In the mushafs, decorations are applied on the areas called zahriye illumination, superscription illumination, sura head illumination, rose, stop and kataba page. Each artwork, which we describe as a manuscript, is unique in itself and is a magnificent product of its time. The subject of this research is the examination of the Qur'an with inventory number 2 in the Kılıç Ali Pasha Collection of the Süleymaniye Library in terms of illumination art. Regarding the examined Qur'an, apart from a thesis with imprint information, no source was found in which it was discussed in this sense. By analyzing the ornamental elements of the Qur'an, which is the subject of the thesis prepared by us, researchers who are interested in the art of illumination were given the opportunity to introduce another manuscript with more visual data and patterns. First of all, other sources were obtained about the artwork with inventory number 2 in the Kılıç Ali Pasha Collection of the Süleymaniye Library. The artwork has 265 double-page scanned visual file data. The decorated areas consisting of superscription, sura heads and roses in these pages are limited as the scope of the research. The general research on the subject was carried out with the document analysis method, which is one of the qualitative research approaches. After the visual data obtained were examined in detail, plan and pattern drawings were made. The ones belonging to similar plan schemes in the sura head illuminations, and all the data obtained, grouped, are presented together with their evaluations. It is aimed to contribute to the literature by recording it as a source that contains the information about the understanding of art of the period and making it accessible data. The prepared thesis consists of three parts. First Part: Mushaf Illumination, Binding and Decoration Techniques, Second Part: Examination of the Mushaf with inventory no.2 the Kılıç Ali Pasha Collection of the Süleymaniye Library in terms of decoration, Third Part: Typology. The thesis ends with conclusion, bibliography, appendices and curriculum vitae.