Sakıp Sabancı müzesinde bulunan 101-0183 envanter numaralı En'âm-ı Şerîfin muhtevası ve Türk kitap sanatları açısından incelenmesi = Located in Sakıp Sabancı museum 101-0183 investigation of inventory number En'âm-i Şerîf in terms of its content and Turkish book arts

Abstract

Kur'ân-ı Kerîm'in nüzûlü ve kitap haline getirilme süreci İslâm yazısının ve kitap sanatlarının gelişimi açısından oldukça önem arz etmektedir. Yazının sanat boyutuna ulaşması, yazıyı süslemek ve muhafaza etmek hasebiyle etrafında başka sanatların da gelişmesine yol açmıştır. Hat, tezhip, ebru ve cilt sanatı başlıca söyleyebileceğimiz örneklerdendir. Bu minvalde meydana gelen yazma eserlerin birçok nüshası sanat eseri değeri taşımaktadır. Kutsal kitaba verilen kıymet ve saygı çerçevesinde seçili âyet ve sûreler zaman içerisinde hem ayrı cüzler halinde hem de duâ mecmuaları dahilinde farklı şekillerde yazılarak En'am-ı Şerif, Delâʾil-i Hayrât ve Evrad-ı Şerif gibi yazma eserlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Geçmişten itibaren birçok hattat tarafından yazılmış olan bu eserler günümüzde özel ve kişisel koleksiyonlarda, müze ve arşivlerde muhafaza edilmektedir. Henüz gün yüzüne çıkarılıp araştırılmamış çoğu eser zikrettiğimiz alanların vitrin ve raflarında incelenmeyi beklemektedir. Bu çalışmada Sakıp Sabancı Müzesi Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonunda mevcut olan Hattat Mehmed Şakir'e ait 101-0183 envanter numaralı En'âm-ı Şerîf, sanatlı el yazmaları ve muhtevâsı açısından incelenerek tanıtılmaya çalışılacaktır. Eserin hattatı, dönemi, aynı türdeki yazmalarla benzerlik ve farklılıkları, yazı çeşitleri, süslemelerinde kullanılan motif ve unsurlar ele alınacaktır. En'âm-ı Şerîfler adını Kur'ân-ı Kerîm'de var olan En'âm Sûresinden almaktadır. En'âm sûresinin içeriği incelenerek bu duâ mecmualarının çok yazılmış olmasının olası sebepleri araştırılmaya çalışılacaktır.

The revelation of the Quran and the process of its transformation into a book are of great importance for the development of the Islamic book and book art. The fact that writing has achieved an artistic dimension has led to the development of other arts around it, because they decorate and preserve the writing. Calligraphy, illumination, marbling and bookbinding are the most important examples. Many copies of manuscripts made in this way have the value of works of art. As part of the value and respect given to the holy book, selected verses and suras were written down in different ways both in a single copy and in prayer books, resulting in the creation of manuscripts such as Delâ'il-i Ḫayrat, Evrad-ı Şerif, and En'am-ı Şerif. Most of the works that have not yet been brought to light and researched are waiting to be studied in the display cases and shelves of the aforementioned areas. In this study, the En'am-ı Şerif, inventory number 101-0183, belonging to calligrapher Mehmed Şakir and located in Sakıp Sabancı Museum Book Arts and Calligraphy Collection, is examined in terms of artistic manuscripts and their contents. The calligrapher of the work, its time, similarities and differences with similar manuscripts, typefaces, motifs and elements used in ornaments are discussed. By examining the contents of the En'am surah, an attempt is made to determine the possible reasons why these prayer journals are written so much.