Kutadgu Bilig'de yapım eki = Production supplement in Kutadgu Bilig

Abstract

Türk dilinin oluşmasına ve gelişmesine en büyük katkıyı sağlayan ek sınıflarından biri olan yapım ekleri; tanım, terim, tasnif açısından pek çok farklı araştırmaya konu olmuş bir ek kategorisidir. Yapım eklerinin, bu denli farklı açılardan ele alınan çalışmalara konu olmasının sebebi geleneksel gramerin yol açtığı bazı hatalı tasniflerden kaynaklanan dallanmış budaklanmış bir hatalar zincirinin oluşmasıdır. Bu ek sınıfının birden fazla açıdan değerlendirilmesinin gerekliliği işte tam da bu hususta gerekliliğini daha da hissettirmektedir. Türk dilinin söz varlığının gelişmesinde bu denli önemli bir role sahip olan yapım ekleri,dili ne derece şekillendirdiği ve dile anlam boyutunda neler kattığı açısından pek çok farklı sebeple ele alınması gereken mühim konuların başında gelmektedir. Türk dilinin on ek sınıfı içerisinde bulunan yapım ekleri diğer dokuz ek sınıfına göre işlev boyutunda, eklendiği kelimeyi bir sözlük maddesine dönüştürmesi hasebiyle diğerlerinden ayrılır niteliktedir. Ek görev unsuru; kelime de anlam unsurudur. Bir ekin anlam yapma veya bir anlam bildirme gibi bir özelliği mümkün değildir. Fakat yapım ekleri eklendikleri kelimeyi bir sözlük maddesi yapma eğilimlerinden dolayı dili anlam boyutunda kısmen de olsa etkileyebilen tek ek sınıfıdırlar. Bu denli önemli bu olan bu ek sınıfını çalışmamızın konusu yapmamızın sebebi de bu durumdur. Pek çok açıdan incelenen ve incelenmesi gereken yapım eki kategorisi, Türk dilinin en önemli eserlerinden biri olan ve üzerine pek çok çalışmanın yapıldığı Kutadgu Bilig adlı eserde tespit edilerek fonksiyonlandırılmıştır. Lirik-didaktik yapısı, anlatımın gücü sebebi ile de yapım eki kategorisi açısından güçlü bir eser olan Kutadgu Bilig'de pek çok yapım eki şekli tespit edilip tasnifleri yapılmıştır.

Constructive suffixes, which are one of the supplement classes that make the greatest contribution to the formation and development of the Turkish language; It is a supplement category that has been the subject of many different studies in terms of definition, term and classification. The reason why constructive affixes are the subject of studies from such different angles is the formation of a chain of ramified errors resulting from some faulty classifications caused by traditional grammar. The necessity of evaluating this supplement class from more than one point of view makes it even more necessary in this regard. Having such an important role in the development of the vocabulary of the Turkish language, constructive suffixes are one of the most important issues that need to be addressed for many different reasons in terms of how they shape and add to the language. Constructive suffixes, which are among the ten suffix classes of the Turkish language, are distinguished from the others in terms of function compared to the other nine suffix classes, due to the fact that they transform the added word into a lexical language element.Additional task element; is the meaning of the word. It is not possible for an affix to make a meaning or to express a meaning. However, affixes are the only affix class that can partially affect the language in terms of meaning due to their tendency to make the word they are added a dictionary item. This is the reason why we have made this supplement class, which is so important, the subject of our study. The suffix category, which has been examined and should be examined from many perspectives, has been identified and functionalized in the work called Kutadgu Bilig, which is one of the most important works of the Turkish language and on which many studies have been made. In Kutadgu Bilig, which is a competent work in terms of its lyric-didactic structure and the power of expression, many forms of suffixes have been determined and classified.