Sosyal model bağlamında Türkiye'de engellilik(farkındalık ve erişilebilirlik) = Disability in Turkey in the context of social model(awareness and accessibility)

Abstract

Bu çalışma ile; engelliliği açıklayan modeller ile birlikte sosyal model yaklaşımının Türkiye'de sosyal ve toplumsal yaşama yansıması, bu modelin etkisi ile engelli bireyler yararına gerçekleştirilen yasal ve sosyal politikalar, engelli bireylerin topluma tam ve eşit katılımını sağlamaya yönelik hayata geçirilen farkındalık ve erişilebilirlik çalışmaları ve bu çalışmaların uygulama ve anlayış bakımından Türkiye'de ne kadar etkili olabildiği ve ne ölçüde benimsenebildiği tüm engel gruplarını kapsayacak şekilde literatür tarama yöntemi ile ele alınarak incelenmeye çalışılmıştır. Engelliliğin ele alınışında hakim anlayış olan tıbbi model yaklaşımından sonra engellilik anlayışını yeniden biçimlendiren sosyal model yaklaşımı; engellilerin ve engelli olmayan bireylerin engellilik algısına yönelik sosyal ve kültürel ifadelerin değişmesine öncülük ederek engelliliği tanımlamada tıbbi modelin etkisini azaltmış ve engelliliği kişinin sosyal çevresindeki yetenekleri ve kazanımları ile ilişkilendirerek tanımlamıştır. Sosyal modelin en çok üzerinde durduğu nokta, engelliliğin toplumun başarısızlığı oluşudur ve bu başarısızlığın kaynağı engellilere yönelik ayrımcılıktır. Sosyal model etkisi ile tanımı ve hakları değişen engelli bireyler için Türkiye'de yakın zamanda ancak belli bir hızda çeşitli sosyal politikalar geliştirilmiştir. Bu politikalara zemin hazırlayan yasal gelişmeler ile birlikte önceleri yalnızca sağlık alanında hakları tanınan engelliler, sosyal model anlayışının yaygınlaşması ile gelişen erişilebilirlik ve farkındalık çalışmalarının da yardımıyla toplumsal tüm alanlarda yer bulabilmeye başlamışlardır. Türkiye'de engelli bireylerin toplum içinde bağımsız ve etkin yaşamı amacıyla yapılan çalışmaların önemi ve yoğunluğu azımsanmayacak ölçüde olsa da; henüz uygulama alanı, miktarı ve nitelikleri bakımından bu çalışmaların engellilerin topluma tam adaptasyonunu sağlama noktasında yeterli olmadığı görülmektedir.

With this study, the reflection of the social model approach to social and social life in Turkey together with the models explaining disability, the legal and social policies implemented for the benefit of disabled people with the effect of this model, the awareness and accessibility studies implemented to ensure the full and equal participation of disabled people in society, and how effective these studies can be in terms of practice and understanding and to what extent they can be adopted in Turkey, have been tried to be examined by using the literature review method to cover all disability groups. After the medical model approach, which is the dominant understanding in the treatment of disability, the social model approach, which reforms the understanding of disability, has reduced the impact of the medical model in defining disability by pioneering the change of social and cultural expressions for the perception of disability of disabled and non-disabled individuals, and has defined disability by associating it with the abilities and achievements of the person in the social environment. The point that the social model focuses on the most is that disability is a failure of society, and the source of this failure is discrimination against disabled people. Various social policies have been developed in Turkey recently, but at a certain pace, for individuals with disabilities whose definition and rights have changed with the effect of the social model. With the legal developments that have prepared the ground for these policies, disabled people, whose rights were previously recognized only in the field of health, have started to find a place in all areas of society with the help of accessibility and awareness studies that have developed with the spread of the understanding of the social model. Although the importance and intensity of the studies carried out for the independent and effective life of disabled people in society in Turkey are to an extent that cannot be underestimated, it is seen that these studies are not yet sufficient to ensure the full adaptation of disabled people to society in terms of their scope, quantity and qualities.