Gümrük vergilerinde uzlaşma kurumunun vergilendirme süreci bağlamında değerlendirilmesi = Evaluation of customs duties reconciliation institution in the context of the taxation process

Abstract

Türk vergi hukukunda uzlaşma kurumu, gümrük vergileri açısından 2011 yılından itibaren uygulanmaktadır. Çalışmada, gümrük vergilerinin kendine özgü sistematiği göz önünde bulundurularak uzlaşma kurumu ile vergilendirme sürecinin detaylı değerlendirmesi yapılmış, vergilendirme sürecinin aşamaları çerçevesinde uzlaşmanın maddi ve şekli koşulları güncel yargı kararlarından yararlanılarak somutlaştırılmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, uzlaşmanın tarihsel gelişimi, hukuki niteliği, hukuk sitemindeki benzer çözüm yollarından ayırt edilmesi, idarenin uzlaşma görüşmelerindeki takdir yetkisinin sınırı, olumlu ve olumsuz eleştiriler ile uzlaşma yapılırken idare tarafından uygulanması gereken kriterlere yer verilmiştir. İkinci bölümde, gümrük vergilerinin diğer vergilerden farklılıkları ile benzerlikleri göz önünde bulundurularak, gümrük vergi ve cezalarının gelişimi, teorik çerçevesi, eşyanın vergilendirilmesinde belirleyici unsur olan gümrük rejimleri ele alınmıştır. Ayrıca, gümrük yükümlülüğünün doğması ve sona ermesi arasında geçen süreçte uygulanan işlemler ile gümrük vergilerinde başvuru yolları açıklanmıştır. Üçüncü bölümde, gümrük vergilerinde uygulanmakta olan uzlaşma kurumunun maddi ve şekli koşullarına, sayısal verilerin analizine ve alternatif model önerisine yer verilmiştir. Gümrük vergilerinde uzlaşma verileri ile adli istatistikler kullanılarak, uzlaşmanın idari ve yargısal aşamasındaki etkinliği ölçülmüştür. Çalışmada, gümrük vergilerinin kendine özgü vergilendirme süreci (tahakkuk, tebliğ ve tahsil) bağlamında uzlaşma kurumuna yönelik değerlendirmeler yapılırken, tahakkuktan önce bir uzlaşma kurumunun gümrük vergi sistemine ihdas edilmesinin gerekliliği önemle vurgulanmış, önerilen model tasarlanırken kanaatimizi oluşturan açıklamalara gerekçeleriyle birlikte yer verilmiştir.

The reconciliation institution, which is applied in the Turkish tax law, has been applied in terms of customs duties since 2011. In this study, a detailed evaluation of the taxation process regarding the reconciliation institution has been made by taking into account the specific systematic of customs duties, and the material and formal conditions of reconciliation within the framework of the stages of the taxation process have been concretized by making use of current judicial decisions. This study consists of three sections. In the first section, the historical development of reconciliation, legal aspects, to distinguish it from similar solutions in the legal system, the administration of discretion in the limit of reconciliation talks, a compromise is made when the positive and negative critics have been given to the criteria that must be applied by the administration. In the second section, considering the differences and similarities of customs duties from other taxes, the development of customs duties and penalties, their theoretical framework, customs regimes that are the determining element in the taxation of goods. Moreover, the procedures applied in the period between the birth and expiration of the customs obligation and the ways of application in customs taxes are explained. In the third section, the material and form conditions of the reconciliation institution applied in customs duties, the analysis of numerical data and the proposal of an alternative model are given. The effectiveness of reconciliation in the administrative and judicial stages was measured by using reconciliation data in customs duties and judicial statistics. In the present study, while evaluating the reconciliation institution in the context of the specific taxation process of customs duties (accrual, notification, and collection), the necessity of establishing a settlement institution in the customs tax system before accrual was emphasized, while the proposed model was included, the explanations that make up our opinion were included along with the reasons.